بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

رامین آقازاده قهرمانی

درباره

سن: ۳۰
ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام
وضعیت تأهل: نامعلوم

مورد

تاریخ کشته‌شدن: تیر ۱۳۸۸ — مرداد ۱۳۸۸
محل: تهران، استان تهران، ايران
نحوه کشته‌شدن: مرگ در دوران بازداشت/زندان
اتهامات: جرم نا‌مشخص

ملاحظات

خانواده‌اش او را "آرام و بی‌آزار، ... [و] وابسته به خانواده‌" توصیف می‌کردند. برای او محاکمه‌ای در کار نبود.

خبر فوت آقای رامین آقازاده قهرمانی، در سایت‌های اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی نوروز (٥ و ٩ مرداد)، خبرگزاری مجموعه فعالان حقوق بشر ایران، هرانا (۲ مرداد و ۱۰ مهر)، سایت پیلم و آسمان دیلی نیوز (۱ مرداد) و آینده نیوز (۲٥ شهریور) ۱۳۸۸ منتشر شد. اطلاعات تکمیلی در مورد بازداشت شدگانی که به زندان کهریزک منتقل شدند از مصاحبه بنیاد برومند با یک شاهد عینی تهیه شده است.

خانواده آقازاده قهرمانی در مورد خصوصیات وی می‌گویند: «جوانی بوده نه چندان سیاسی، بسیار آرام و بی‌آزار و به خانواده وابسته بوده است.»

دستگیری و بازداشت

آقای آقازاده قهرمانی در تیر ماه ۱۳۸۸ بازداشت شد. تاریخ دقیق دستگیری او مشخص نیست ولی گفته می‌شود که قبل از ۱۸ تیر بوده است. وی پس از مراجعه ماموران به منزلش، همراه با مادرش به محل نامعلومی رفت و خود را تحویل مقامات مسئول داد و به بازداشتگاه کهریزک منتقل شد.

آقای آقازاده قهرمانی که حدود ۱٥ روز بازداشت بود و با بدنی که آثار شکنجه بر آن نمایان بود، از زندان آزاد شده بود به مادرش گفته بود که در کهریزک چندین روز از پا او را آویزان کرده بودند (پایگاه اطلاع رسانی نوروز). یک شاهد عینی که در روز ۱۸ تیر بازداشت شده بود در مصاحبه با بنیاد برومند می‌گوید که هنگامی که او و دیگر بازداشت شدگان به زندان کهریزک رسیدند، زندانیان آنجا بسیار لاغر و گرسنه بودند و او خود شاهد مرگ یکی از زندانیان بوده است. او را نیز یک بار از پا آویزان کرده و با شلنگ زده بودند. این فرد مشاهداتش را در زندان کهریزک چنین شرح می‌دهد:

«[در هنگام ورود به کهریزک] آنها ما را گشتند و وارد حیاط شدیم. اسامی ما را گرفتند و مجبورمان کردند تمامی لباسهایمان را درآوریم. همگی برهنه بودیم. مجبورمان کردند تا لباسهایمان را توی یک سطل آشغال بیاندازیم. بعد از ۳۰ دقیقه برهنه نگهداشتن ما، کتک زدن با چوب و شلنگی بزرگ در حیاط شروع شد... خیلی درد داشت. حدود ساعت ٦ یا ۷ عصر بود که ما را به «قَرَن [قرنطینه] یک» بردند. توانستیم یک تیکه لباس دور کمر خود ببندیم. در آنجا با کسانی روبرو شدیم که از مدتی قبل [در زندان کهریزک] در بازداشت بودند. برخی از آنها شبیه گرسنگان بیافرایی بودند. خیلی لاغر و گرسنه بودند. تعداد ما خیلی زیاد بود بطوریکه در جایی که شاید برای ۲۰ نفر بود حدود ۱٦۰ نفر را گنجانده بودند. بنابراین نمی توانستیم بنشینیم. می بایست ایستاده بخوابیم. نیمی از ما می نشست و نیمی دیگر می ایستاد. اجازه نداشتیم به توالت برویم. همگی چند بار از حال رفتیم. خیلی گرم بود. یک دریچه کوچک برای ورود هوا وجود داشت که شبها از آن بوی گازوئیل می آمد. پنجره ای وجود نداشت. ما برای هوا به در زدیم اما آنها بجایش گازوئیل به داخل فرستادند. خیلی تشنه بودیم... بازداشتی ها درخواست آب کردند اما تنها به اندازه یک تا دو لیوان آب در روز می گرفتیم... روزی یک قطعه نان و کمتر از ربع سیب زمینی به ما می دادند. ساعت ٤ صبح به داخل می ریختند و ما را به حیاط هل می دادند و با شلنگ می زدند... روز سوم یا چهارم بود که ساعت ۱۲ ظهر ما را به حیاط بردند. نیمی از ما را مجبور کردند تا روی چهار دست و پا راه برویم و دیگر زندانیان را روی پشتمان ببریم. می بایست آنها دور حیاط می بردیم. زمین بقدری داغ بود که می سوختیم. بعد از پنج دقیقه روی زمین فقط خونی می دیدم که از دستها و زانوان دیگران ریخته بود... ما دور حیاط را بیست تا بیست و پنج بار طی کردیم. اگر متوقف می شدیم ما را می زدند. هر کسی زخمی یا شکستگی استخوان در ناحیه ای از بدنش داشت. محیط بقدری کثیف و گرم بود که هر زخمی بلافاصله چرکی می شد. همه عفونت داشتند... نگهبانان بخاطر بوی بد ماسک می زدند. در کهریزک چندین نفر بیهوش بودند. مسئولان می دیدند که ممکن است زنده نمانیم.» یکی از مسئولان کهریزک پس از ورود دستگیرشدگان روز ۱۸ تیر به بازداشتگاه به آنها یادآوری کرد: «اینجا اسمش کهریزک است. کهریزک یعنی آخر دنیا. اینجا همه شما خوی وحشیگری می گیرید. اینجا کسی زنده بیرون نمیره.»

دادگاه

برای آقای آقازاده قهرمانی هیچ دادگاهی تشکیل نشد و او در هیچ دادگاهی محاکمه نشد.

اتهامات

مامورانی که برای دستگیری او رفته بودند، اتهام آقای آقازاده قهرمانی را «شکستن شیشه‌های بانک» عنوان کردند (نوروز).

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی‌شود و متهمین از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می‌شود مسلم و قطعی نیست.

مدارک و شواهد

ماموران دلیل بازداشت آقای آقازاده قهرمانی را «شرکت در تظاهرات و شناسایی وی از طریق دوربین مدار بسته یک بانک» ذکر کردند.

دفاعیات

برای بررسی اتهامات آقای آقازاده قهرمانی دادگاهی تشکیل نشد و به او فرصتی برای دفاع از خود داده نشد. بنا به گزارشهای موجود، مادر وی که به همراه پسرش برای اثبات بی‌گناهیش به محل بازداشت رفته بود، می‌گوید که فرزندش کاری جز اعتراض آرام انجام نداده است.

حکم

رسانه‌ها روایات متفاوتی در مورد تاریخ و مکان فوت رامین قهرمانی ارائه کرده‌اند. گفته می‌شود که پزشکی قانونی علت مرگ را عفونت ناشی از ضرب و جرح در زندان تشخیص داد (خبرگزاری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران).

خانواده قهرمانی تحت فشار شدید برای منع انتشار خبر مرگ فرزندشان بودند وتحت تدابیر شدید امنیتی او را به خاک سپردند. در مراسم خاکسپاری نیروهای امنیتی تهدید کردند که سر مزار فرزندشان حق ندارند با صدای بلند گریه کنند و شیون سر دهند.

بنا به اطلاعات موجود، حکم رسمی برای اعدام آقای آقازاده قهرمانی صادر نشده است. حکم انتقال به بازداشتگاه کهریزک که در طی سالهای اخیر تعداد زیادی از زندانیان در آنجا به دلیل بد رفتاری، شکنجه، گرما، و وضعیت بهداشتی غیراستاندارد جان خود را از دست داده بودند دال بر این است که مراجع قضایی و انتظامی، آقای قهرمانی و دیگر دستگیرشدگان را بدون بازجویی و دادگاه محکوم کرده و آنها را آگاهانه در معرض خطر مرگ قرار داده بودند. رفتار مسئولان کهریزک با آنها در بدو ورود به بازداشتگاه، اظهارات مقامات قضایی و انتظامی در این باره، نبودن پیگیری قضایی جدی و اینکه قاضی مسئول انتقال دستگیر شدگان به کهریزک همچنان در مقام قضاوت باقی مانده، تصمیم مقامات مسئول را برای برخورد قاطع با معترضین تایید می‌کند.

نام چند تن از بازداشت شدگان در تیر ماه ۱۳۸۸، بخصوص پسر مشاور یکی از مقامات ارشد جمهوری اسلامی باعث شد که فاجعه زندان کهریزک بحث روز شود. برخی از مقامات فرستادن معترضان، به خصوص دانشجویان، را به کهریزک نتیجه یک اشتباه یا «کج سلیقی» اعلام کردند و نهایتاً رهبر جمهوری اسلامی دستور بستن بازداشتگاه را صادر کرد. مقامات در مورد «دلجویی» از افرادی که به کهریزک فرستاده شده بودند و پرداخت غرامت به آنها در مقابل دوربینهای تلویزیون صحبت کردند و سازمان قضایی نیروهای مسلح آنها را تشویق به شکایت از مسئولان کهریزک کردند. کمیته ویژه مجلس نیز گزارشی در این مورد تهیه کرد. دادستان عمومی و انقلاب وقت تهران در نامهای خطاب به رییس مجلس شورای اسلامی، به تاریخ ٢٦ دی ١٣٨٨، فرستادن بازداشت شدگان به کهریزک را تایید کرد و هر نوع اشتباه یا تخلف از طرف دادستانی را در این مورد رد کرد.

دادستان وقت، در جواب گزارش کمیته ویژه مجلس در مورد بازداشتگاه کهریزک، با رد ادعای کمیته مبنی بر اینکه کهریزک ظرفیت و جا نداشته و قاضی دستور دهنده اصرار به پذیرش داشته، تاکید کرد که از حدود ٣٨٠ نفر بازداشت شدگان ١٨ تیر مقابل دانشگاه تهران، قضات دادگاه حدود ١٤٧ نفر را به کهریزک اعزام کردند. او همچنین اشاره کرد که این اعزام با استعلام از زندان کهریزک صورت گرفته و «مسئولین مربوطه در نیروی انتظامی تهران بزرگ» اعلام کرده بودند که ظرفیت نگهداری ٤٠٠ نفر زندانی جدید را دارند. او تاکید کرد که این انتقال قانونی بوده است و «دادیار... سابق شعبه اول معاونت امنیت دادسرای تهران» دستور اعزام به کهریزک را صادر و «نامه زندان» را امضا کرده است. وی تاکید کرده است «از منظر قانونی به لحاظ اینکه این بازداشتگاه یک مکان رسمی و قانونی است [ارسال متهمان] تخلف انتظامی محسوب نمی‌شود».

ماه‌ها پیش از این اظهارات، ماموران امنیتی و انتظامی افرادی را که با تشویق سازمان قضایی نیروهای مسلح از زندانبانان شکایت کرده بودند با خشونت و دستگیریهای متعدد مرعوب کرده و آنها را مجبور کرده بودند که شکایت خود را پس بگیرند.

خلاصه رویدادهای ایران پس از انتخابات

پس از اعلام پیروزی مجدد محمود احمدی‌نژاد با اکثریت ٦٣/٦٢ درصدی آرا در دهمین دوره انتخابات رییس جمهوری ایران، که در تاریخ جمعه ٢٢ خرداد ١٣٨٨ برگزار شد، اعتراضهای سراسری مردم به نتیجه انتخابات شروع شد. سرویس پیامک تلفنهای همراه در ایران، از ساعت ١١ شب پنج‌شنبه (٢١ خرداد ١٣٨٨) قطع شد. این اختلال در سرویس پیامک در طول برگزاری انتخابات و تا دهم تیرماه ادامه داشت. در هنگام برگزاری انتخابات، جانشین فرمانده نیروی انتظامی ایران اعلام کرد که تجمع هوادارن نامزدهای ریاست جمهوری در تمام کشور غیرقانونی است. عصر همان روز مانوری به نام مانور اقتدار در میدانهای مختلف شهر تهران و با هدف «برقراری نظم و امنیت در شعب و صندوق‌های اخذ رأی» در تهران انجام شد. در حالی که وزیر کشور ایران گفته بود اعلام تدریجی نتایج انتخابات ریاست جمهوری این کشور پس از اذان صبح (حدود ساعت چهار صبح) آغاز خواهد شد، رئیس ستاد انتخابات کشور کمی پس از نیمه شب اعلام نتایج را آغاز کرد.

پس از اعلام نتیجه، مردم با اعتقاد بر اینکه تقلب انجام گرفته است در روز ٢٣ خرداد به خیابانها آمدند و اعتراض خود را ابراز داشتند. موسوی، کروبی و رضایی، رقیبان احمدی نژاد در این انتخابات، اعلام کردند که تخلفات زیادی در انتخابات انجام گرفته است و به نتیجه اعتراض کردند. آنها شکایت خود را به شورای نگهبان ارایه کردند و خواستار ابطال انتخابات و برگزاری انتخابات مجدد شدند. در عین حال، ولی فقیه ایران، آیت الله خامنه‌ای قبل از بررسی نتیجه توسط شورای نگهبان، پیروزی محمود احمدی نژاد را تبریک گفت. تعداد زیادی از افرادی که در ستادهای انتخاباتی کروبی و موسوی فعالیت داشتند بازداشت شدند.

روز ۲٥ خرداد، راهپیمایی بی‌سابقه‌ای در خیابانهای مرکزی تهران برگزار شد. به نقل از شهردار تهران، گفته می‌شود حدود سه ملیون نفر در این راهپیمایی شرکت کرده‌اند. درهنگام پایان گرفتن راهپیمایی، عده‌ای از مردم توسط نیروهای شبه‌نظامی، کشته و زخمی شدند. دولت ایران برای جلو گیری از انتشار اخبار، خبرنگاران خارجی را اخراج کرد و خبرگزاریها را از فرستادن اخبار منع نمود. در سه روز بعد نیز، راهپیمایی‌های گسترده و آرام با شرکت معترضان در تهران برگزار شد. به دنبال اعلام حمایت آیت‌الله خامنه‌ای از احمدی‌نژاد در نماز جمعه ٢٩ خرداد ١٣٨٨ و هشدار وی به معترضان مبنی بر اینکه مسئولیت هرج و مرج و تبعات آن به عهده خودشان است، که سازمان عفو بین الملل آن را «مشروعیت بخشیدن به اعمال خشونت توسط نیروهای انتظامی» برای سرکوب معترضان خواند، سرکوبها صورت جدیدی به خود گرفت. در روز ۳۰ خرداد و پس از آن، پلیس و نیروهای شبه‌نظامی به سرکوب معترضان پرداختند. هر گونه تجمع مردمی غیر قانونی اعلام شد و توسط پلیس و لباس شخصیها به خشونت کشیده شد.

نیروهای شبه نظامی موسوم به لباس شخصی، گروههایی هستند که در جریان تجمعها و فعالیتهای صنفی، دانشجویی، انتخاباتی واعتراضی برای سرکوب مردم استفاده می‌شوند. از اینکه این گروهها چگونه سازماندهی می‌شوند یا از چه کسانی دستور می‌گیرند، اطلاعات زیادی در دست نیست. این نیروها لباس معمولی بر تن می‌کنند و فاقد یونیفرم مشخص هستند. آنها گاه با چوب و چماق و گاه با زنجیر و چاقو یا با باتون و اسلحه گرم تجهیز می‌شوند و زمانی که حکومت قصد سرکوب مردم را دارد ظاهر می‌شوند. آنچه روشن است، اینست که نیروهای انتظامی اگر با آنها همراهی نکنند، هیچ واکنشی برای مهار خشونت آنها نشان نمی‌دهند و لباس شخصی‌ها آزادانه در میان نیروهای انتظامی رفت و آمد می‌کنند و در برابر پلیس اقدام به ضرب و شتم وحشیانه معترضان می‌کنند. در جریان حوادث پس از انتخابات خرداد ماه ١٣٨٨، مردم با قرار دادن عکس این افراد در اینترنت، تعدادی از آنها را شناسایی کردند و مدارکی دال بر رابطه این افراد با بسیج، سپاه پاسداران و نیروهای اطلاعاتی ارایه دادند. در بیست پنجم شهریور ماه ۱۳۸۸ جانشین فرمانده سپاه سيدالشهداء استان تهران شرکت فعال نیروی مقاومت بسیج و نقش تعیین کننده آنها را در سرکوب مردم تایید کرد و گفت: «بسيجی‌ها با حضور خود در حوادث اخير چشم فتنه‌گران را كور كردند و بايد از آن‌ها قدردانی شود... دشمنان اسلام با غبارآلود كردن فضا می‌خواستند در حوادث اخير سوءاستفاده كنند اما به حمدالله با روشنگری مقام معظم رهبری در مقابل اين فتنه پيروز شدیم.» وی همچنین تأکید کرد که: «جوانان غيور و ولايت‌مدار بسيجی كه نسل دوم و سوم انقلاب بودند در اين صحنه موفق شدند و پيروز ميدان بودند.»

در جریان اعتراضات خسارتهایی به اموال شهروندان وارد شد. در آن زمان، مقامهای مسئول و رادیو و تلویزیون دولتی سعی کردند این تخریبها را به معترضان نسبت دهند و سرکوب را توجیه کنند. این در حالی بود که عکسهای و فیلمهایی در اینترنت منتشر شد که نیروهای انتظامی را در حال تخریب، در خیابانهای فرعی و جاهای خلوت و دور از جریان اعتراضهای مردمی نشان می‌دادند. همچنین فرمانده نيروی انتظامی جمهوری اسلامی در تاریخ ٢٨ مهر ١٣٨٨ در همایش عمومی فرماندهان و مدیران فرماندهی انتظامی تهران بزرگ، تخریب اموال شهروندان توسط نیروهای انتظامی را اذعان داشت و مسئولیت آنرا پذیرفت.

اطلاع دقیقی از تعداد کشته شدگان، زخمیها و ناپدید شده‌ها در دست نیست. بنا بر گزارشهای مختلف، تعداد قربانیان این راهپیماییها در سراسر ایران، صدها نفر است که نام بیش از ٧٠ نفر گزارش شده است. همچنین مقامهای مسئول، خانواده برخی از قربانیان را تهدید کرده‌اند که سکوت اختیار کنند و با رسانه‌‌ها مصاحبه نکنند. گفته می‌شود که شرایط پس دادن جسد به خانواده‌ها، عوض کردن علت فوت در گواهی پزشکی قانونی به علل طبیعی مانند سکته قلبی و...، سلب حق شکایت از بستگان کشته شده‌ها و خودداری از برگزاری مراسم یادبود برای عزیزانشان بوده است. بر طبق اعلام منابع دولتی، پس از ۲۲ خرداد، بیش از ٤٠٠٠ نفر در سراسر کشور بازداشت شدند که تعداد کثیری در بازداشتگاه کهریزک بدون رعایت حقوق زندانیان و حداقل امکانات بهداشتی نگهداری شدند. گزارشهای متعددی در مورد خشونت، شکنجه و تجاوز به بازداشت شدگان منتشر شده است. تعدادی از بازداشت شدگان در اثر ضرب و شتم در دوران بازداشت و شرایط سخت و طاقت فرسا و شکنجه‌هایی که در زندان کهریزک متحمل شدند، جان سپردند.

تصحیح و یا تکمیل کنید