بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

حبیب‌الله تنهائیان

درباره

سن: ۴۵
ملیت: ايران
مذهب: بدون باور مذهبی
وضعیت تأهل: متاهل

مورد

تاریخ کشته‌شدن: آذر ۱۳۸۲ — دی ۱۳۸۲
محل: سنندج، استان کردستان، ايران
نحوه کشته‌شدن: مرگ در دوران بازداشت/زندان
اتهامات: طرفداری از گروه‌های چريکی مخالف نظام
سن در زمان ارتکاب جرم انتسابی: ۴۵

ملاحظات

آقای تنهاییان در دوران کودکی، به خاطر محرومیت روستای گلین و وجود درگیری بین احزاب اپوزیسیون کرد و نیروهای دولتی، از ادامه تحصیل محروم شد و تنها در حد ابتدایی سواد داشت

اطلاعات درباره قتل در حین بازداشت آقای حبیب‌الله تنهاییان از وبسایت پایگاه خبری-تحلیلی روز (۹ مهر ۱۳۹۲) و شهادتنامه آقای یاسر گلی از انتشارات مرکز اسناد حقوق بشر ایران (۲۲ ازدیبهشت ۱۳۹۱) به دست آمده است. اطلاعات تکمیلی در این باره از مصاحبه بنیاد عبدالرحمن برومند با آقای عمار گلی، از نزدیکان آقای تنهاییان که جسد وی را پس از قتل رویت کرده، به دست آمده است.

آقای تنهاییان ۴۵ ساله، کرد و اهل روستای اورامی زبان «گلین» از توابع منطقه «ژاورود» سنندج بود. او متاهل، دارای چهار فرزند و ساکن محله محروم «غفور» در سنندج بود. آقای تنهاییان در دوران کودکی، به خاطر محرومیت روستای گلین و وجود درگیری بین احزاب اپوزیسیون کرد و نیروهای دولتی، از ادامه تحصیل محروم شد و تنها در حد ابتدایی سواد داشت. او کاشی‌کار و سنگ‌کار بود و برخی اوقات به زنبورداری می‌پرداخت. (مصاحبه بنیاد برومند)

به گفته آقای عمار گلی، آقای تنهایان فاقد اعتقادات مذهبی بود و به خاطر گفت‌وگو‌های انتقادی در مورد مسائل دینی و سیاسی در کردستان در جمع دوستان و اطرافیانش، از سوی دروایش، افراد و گروهای مذهبی افراطی و نیروهای محلی وابسته به حکومت، به «الحاد و کفرگویی» متهم شده بود. (مصاحبه بنیاد برومند)

بر اساس اظهارات آقای گلی، آقای تنهاییان فردی آرام و دست و دلباز بود. او در میان اطرافیانش و اهالی روستای محل تولدش به عنوان فردی کمک‌کننده شناخته شده بود. آقای تنهاییان دارای روحیه مبارزه‌جویی بود و به تفکرات و مشی سیاسی خود پایبند بود و و از آن با «منطق نه با شیوه‌های دیگر» دفاع می‌کرد. (مصاحبه بنیاد برومند)

بر اساس اطلاعات موجود، آقای تنهاییان چندین بار به خاطر فعالیت‌های حزبی دستگیری شده بود، اما بدون محکومیت، آزاد شده بود. او هوادار حزب دمکرات کردستان ایران بود و از طریق پخش تراکت، اعلامیه، کتاب و سی‌دی‌های حزبی در سنندج،  فعالیت حزبی داشت. برادر آقای تنهاییان از اعضای حزب دمکرات کردستان ایران بود که در بین سال‌های ۶۵-۶۴ در درگیری بین نیروهای حزب دمکرات کردستان ایران با نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کشته شد. (مصاحبه بنیاد برومند)

حزب دموکرات کردستان ايران در سال ١٣٢۴ با هدف خودمختاری برای کردستان در شمال‌غربی ایران تاسیس شد. پس از انقلاب اسلامی، اختلافات بین دولت جمهوری اسلامی شیعه و استان عمدتا سنی‌نشین کردستان در مورد حقوق و نقش اقلیت‌ها در تدوین قانون اساسی، تعیین مذهب شیعه به عنوان دین رسمی کشور و مخصوصا مساله خودمختاری کردستان به درگیری‌هایی شدید و گاه مسلحانه بین سپاه پاسداران و پیشمرگان (قوای مسلح حزب دمکرات کردستان) انجامید. حزب دموکرات کردستان ایران رفراندوم ١٢ فروردین را تحریم کرد. آیت‌الله خمینی در روز ٢٨ مرداد ١٣۵٨ حزب دمکرات کردستان ایران را «غیررسمی و غیرقانونی» اعلام کرد و آن را «حزب شیطان» خواند. اعدام‌های دسته‌جمعی و نبرد سخت مسلحانه تا ماه‌ها در منطقه ادامه داشت. در چهار سال بعد، حزب دمکرات کردستان ایران قدرت خود را در ناحیه تا حد زیادی از دست داد و چند تن از رهبران حزب دموکرات کردستان ایران ترور شدند. در سال ۱۳۸۵ و در پی اختلافات داخلی، حزب دمکرات کردستان ایران دچار انشعاب شد و به دو تشکیلات «حزب دموکرات کردستان ایران» و «حزب دموکرات کردستان» تقسیم شد.

دستگیری و بازداشت

نیروهای اداره اطلاعات سنندج در روز ۲۱ یا ۲۲ آذر ۱۳۸۲ آقای تنهاییان را به دنبال گزارش یکی از نزدیکانش مبنی بر داشتن انبار مخفی نگهداری اطلاعیه و اعلامیه‌های حزب دمکرات کردستان ایران، در محله غفور سنندج دستگیر شد. ماموران او را  به  یکی از بازداشتگاه‌های اداره اطلاعات سنندج منتقل کردند. آقای تنهاییان به مدت ۹ روز در آن بازداشتگاه بازداشت بود. (مصاحبه بنیاد برومند)

عمار گلی: « یک موتورسواری که کسی نمی‌شناختش، هر روز ۲ بار می‌رفته خانواده‌اش و همسرش را تهدید می‌کرده و به ایشان توهین می‌کرده و می‌گفته شوهرت را کشته‌ایم و به زودی جنازه‌اش را تحویل می‌دهیم»

به گفته آقای عمار گلی، پس از بازداشت آقای تنهاییان، نیروهای اطلاعات به همراه خود آقای تنهاییان و فردی که گزارش وی را داده بود، به منزل آقای تنهاییان رفته و اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌های مربوط به حزب دمکرات کردستان ایران را کشف و ضبط کردند (مصاحبه بنیاد برومند).

پس از دستگیری آقای تنهاییان، تلاش‌های همسر وی برای به دست آوردن اطلاعی از وضعیت او علی‌‌رغم مراجعه به ستاد خبری اطلاعات سنندج، نیروی انتظامی و قرارگاه شهرام‌فر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سنندج، بی‌نتیجه ماند (مصاحبه بنیاد برومند).

بنا بر اظهارات آقای عمار گلی به نقل از همسر آقای تنهاییان، در دوران بازداشت او :« یک موتورسواری که نمی‌شناختند، هر روز ۲ بار می‌رفته سراغشان و خانواده و همسرشان را تهدید می‌کرده و به ایشان توهین می‌کرده و می‌گفته شوهرت را کشته‌ایم و به زودی جنازه‌اش را تحویل می‌دهیم». (مصاحبه بنیاد برومند)

بنا بر شهادت آقای عمار گلی که جسد آقای تنهاییان را پس از تحویل به خانواده‌اش و در هنگام شست‌وشوی او در مسجد امام حسین واقع در محله غفور دیده بود، آقای تنهاییان در دوران بازداشت مورد شکنجه قرار گرفته بود. آقای گلی گفت: « هر دو دستش شکسته شده بود، ترقوه سمت راستش یعنی استخوان سمت کتف راستش شکسته شده بود، پای راستش اگر اشتباه نکنم چون خودمان شاهد بودیم و جنازه را دیدیم. ... گردنش شکسته بود، پشتش از سه سمت با یک وسیله داغ بزرگتر از اتو داغ شده بود. خلاصه آثار وحشتناکی از شکنجه روی بدنش بود. جاهای شوک روی دستهایش بود. بدنش کبودی وحشتناکی داشت. آن مردی نبود که دقیقاً ۲ روز قبل از بازداشتش دیده بودم». (مصاحبه بنیاد برومند)

آقای یاسر گلی، یکی دیگر از شاهدان جسد آقای تنهاییان، در شهادتنامه خود، آثار شکنجه بر بدن آقای تنهاییان را چنین توصیف کرد: « ... ما جنازه‌اش را دیدیم. دور گردنش سیم بود، بدنش خال خال کبود شده بود. اصلاً مشخص بود جای شوک برقی است. بعد گردنش حالت بریدگی داشت با سیم، نه حالت خفگی مثلاً با موکت. چون آنها گفته بودند با موکت خودش را حلق‌آویز کرده...». (مرکز اسناد حقوق بشر ایران، ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۱)

آقای تنهاییان در مدت بازداشت،‌ از حق ملاقات و تماس با خانوده و دسترسی به وکیل محروم بود.

دادگاه

محاکمه‌ای در ارتباط با دستگیری آقای تنهاییان برگزار نشد. او تنها پس از کمتر از ۹ روز در بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج به قتل رسید.

او تنها پس از کمتر از ۹ روز در بازداشتگاه اداره اطلاعات سنندج به قتل رسید

اتهامات

بنا به گفته آقای عمار گلی، احتمالا اتهام عنوان شده علیه آقای تنهاییان «نگهداری اعلامیه و اطلاعیه‌های حزب دمکرات کردستان ایران» بود. از جزئیات اتهامات احتمالی علیه آقای تنهاییان اطلاعی در دست نیست.

مدارک و شواهد

بر اساس اطلاعات موجود، گزارش یکی از نزدیکان آقای تنهاییان علیه وی مبنی بر نگهداری کتب و اعلامیه و سی‌دی‌های تبلیغاتی حزب دمکرات کردستان ایران و کشف و ضبط آنها در منزل او از دلایل دستگیری و بازداشت آقای تنهاییان بود.

دفاعیات

از آن‌جا که دادگاهی برای بررسی اتهامات آقای تنهاییان تشکیل نشد، او فرصتی برای دفاع رسمی از خود نیافت.

آقای تنهاییان مسلح نبود و در هیچ عملیات مسلحانه‌ای شرکت نکرده بود

بنا به گفته آقای عمار گلی، آقای تنهاییان مسلح نبود و در هیچ عملیات مسلحانه‌ای شرکت نکرده بود. همچنین در زمان دستگیری او، حزب دمکرات کردستان ایران فعالیت مسلحانه‌ای نداشت و «گرایش مسلحانه را نزدیک به ۷-۸ سالی بود که کنار گذاشته بود و هیچ نوع درگیری مسلحانه‌ای هم در منطقه نداشت که ما بگویم ایشان با این تیم‌هایی که در منطقه بودند همکاری کرده‌اند». (مصاحبه بنیاد برومند)

حکم

حکم رسمی برای آقای تنهاییان صادر نشد.

نیروهای اداره اطلاعات سنندج  در شامگاه یکم دی ۱۳۸۲ جسد آقای تنهاییان را در جلوی مسجد امام حسین محله غفور سنندج به خانواده‌اش تحویل دادند. خانواده‌اش جنازه آقای تنهاییان را در مسجد امام حسین شستند و کفن کردند. بنا بر گفته آقای گلی، نیروهای امنیتی به خانواده آقای تنهاییان اجازه برگزاری مراسم کفن و دفن جسد را در روز ندادند و تحت فشار نیروهای اطلاعات، علی‌رغم سرمای شدید، جسد او را در ساعت ۱:۳۰ شب در آرامگاه بهشت محمدی سنندج دفن کردند. (مصاحبه بنیاد برومند)

خانواده آقای تنهاییان اجازه برگزاری مراسم کفن و دفن جسد او را در روز نیافتند و علی‌رغم سرمای شدید، جسد او را شبانه دفن کردند 

بر اساس مستندات موجود، خانواده آقای تنهاییان در منزل خود برای او مراسم برگزار کردند، اما به خاطر ترس از حضور نیروهای امنیتی در اطراف محل برگزاری مراسم، تعداد کمی از مردم در مراسم شرکت کردند. نیروهای امنیتی تنها یک روز به خانواده آقای تنهاییان اجازه برگزاری مراسم دادند. بنا بر اظهارات آقای گلی، تعدادی از نزدیکان آقای تنهاییان به خاطر «ملحد و کافر» دانستن او در مراسم سوگواری او شرکت نکردند. (مصاحبه بنیاد برومند)

بر اساس اطلاعات موجود، نیروهای امنیتی خانواده آقای تنهاییان را جهت ممناعت از پیگیری دستگیری و کشته شدن او، تهدید کردند. با وجود تهدید نیروهای امنیتی، همسر آقای تنهاییان پرونده او را پیگیری کرد، اما تلاش‌های او بی‌نتیجه ماند. نیروهای امنیتی همسر آقای تنهاییان را به خاطر پیگیری پرونده او به مدت ۲ روز بازداشت کردند و او در دادگاه به حبس تعلیقی محکوم شد. (مصاحبه بنیاد برومند)

به دنبال قتل آقای تنهاییان در دوران بازداشت، نزدیکان وی با مراجعه به نمایندگان سنندج در مجلس شورای اسلامی درخواست پیگیری قتل او را کردند، اما تلاش آنها بی‌نتیجه ماند. بنا بر گفته آقای عمار گلی، یکی از نمایندگان سنندج که هم‌روستایی آقای تنهاییان بود و او را می‌شناخت، به نزدیکان آقای تنهاییان گفته بود: «من نمی‌دانم و به ما گفتند اطلاعات گفته که ایشان خودکشی کرده و شنیده‌ام می‌گویند کافر است» و پرونده او را پیگیری نکرد. (مصاحبه بنیاد برومند)

 

تصحیح و یا تکمیل کنید