بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

حبیب القانیان

درباره

سن: ۶۹
ملیت: ايران
مذهب: يهود
وضعیت تأهل: متاهل

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۸
محل: تهران، استان تهران، ايران
نحوه کشته‌شدن: تيرباران
اتهامات: خيانت; جرايم مذهبی; جاسوسی; جرم ضد انقلاب نا مشخص; جاسوسی يا فعاليت به نفع يک دولت بيگانه; مقاومت در مقابل انقلاب/ انسداد راه خدا; مفسد فی‌الارض; همکاری با رژيم طاغوت

ملاحظات

اولین کارخانه پلاستیک ایران یکی از نخسیتن سرمایه‌گذاری‌های او بود. او در دادگاه گفت که افتخار می‌کند یک ایرانی یهودی است.

خبر اعدام آقای حبیب القانیان و پنج نفر دیگر در روزنامه کیهان ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ انتشار یافت. همچنین او یکی از ۴۳۸ نفریست که اعدامشان در گزارش اسفند ۱۳۵۸ سازمان عفو بین الملل اعلام شده است. سازمان عفو بین الملل، بر مبنای گزارش رسانه‌های ایرانی وخارجی و خبرگزاری رسمی پارس لیستی از متهمینی را که دادگاه‌های انقلاب از زمان تأسیس تا مرداد ۱۳۵۸ محکوم کرده‌اند تهیه کرده و در این گزارش منتشر کرده است. اطلاعات تکمیلی از مصاحبه با یکی از نزدیکان او، کیفرخواست، وصیتنامه وی (١٨ اردیبهشت ١٣۵٨)، نامه دادستان کل انقلاب به بنیاد مستضعفین (٢۴ تیر ١٣۵٩)، روزنامه جروزالم پست (٢٠ اردیبهشت ١٣۵٧)، و یک فرم الکترونیکی فرستاده شده به بنیاد برومند توسط فردی آشنا با این مورد برگرفته شده است.

آقای القانیان پس از پایان تحصیلات عالی در فرانسه به ایران بازگشت و مشغول تجارت واردات و صادرات شد و اولین کارخانه صنایع پلاستیک سازی در ایران را تاسیس نمود، و صاحب کارخانه‌های آلومینیوم و یخچالسازی نیز بود (جروزالم پست). او قبل از انقلاب سال ١٣۵٧ یک بار بازداشت و آزاد شده بود (مصاحبه).

دستگیری و بازداشت

اطلاعی در مورد جزئیات دستگیری و بازداشت آقای القانیان در دست نیست جز این که او چندی پس از بازگشت به ایران از سفر به ایالات متحده آمریکا برای بازدید از اعضای خانواده‌اش در آنجا (جروزالم پست)، روز ٢٧ بهمن ١٣۵٧ بازداشت شد (روزنامه کیهان).

دادگاه

بنا بر گزارش کیهان، آقای القانیان در شعبه سوم دادگاه انقلاب اسلامی که بعد از ظهر روز ۱۸ اردیبهشت تشکیل جلسه داده محاکمه شد. دادگاه ساعت ده و نیم همان شب پایان یافت. به گفته مصاحبه شونده، دادگاه تنها ٧ تا ١٠ دقیقه به درازا کشید.

اتهامات

جرایم زیر در کیفرخواست صادره از سوی دادسرای دادگاه انقلاب در دادگاه خوانده شد:

"١ـ دوستی دشمنان خدا و دشمنی دوستان خدا"٢ـ جاسوس به نفع دولت غاصب صهیونیستی اسرائیل"٣ـ جمع آوری کمک و اعانه به نفع اسرائیل و ارتش غاصب آن کشور [که] برادران مسلمان فلسطینی ما را هر روز و هر شب بمباران کنند"۴ـ صرف درآمد و بهره گیریهای استثمارشده‌های ایرانی در [آمادگی] کشور همیشه محارب اسرائیل غاصب ضد اسلام و حق"۵ـ فساد در زمین به صورت از بین بردن منافع اقتصادی و در نتیجه نسل فعال جامعه"۶ـ محاربه با خدا و رسول خدا و نایب امام زمان و تمام مردم محروم"٧ـ سد راه خدا و سد راه تکامل ارزشهای اسلامی و انسانی"٨ـ فساد در زمین"٩ـ معاونت در کشتار بیرحمانه هر روز برادران مبارز فلسطینی."

در شرایطی که حداقل تضمینهای دادرسی رعایت نمی‌شود و متهمین از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می‌شود مسلم و قطعی نیست. گزارش سازمان عفو بین الملل متذکر است که تا زمان انتشار این گزارش، پرونده آقای القانیان تنها مورد شناخته شده‌ای است که در آن فردی غیر مسلمان متهم به ارتکاب جرمی از قرآن شده باشد. در بخش سوم کیفر خواست آمده است: "با توجه به مراتب فوق [اتهامات و دلایل ارائه شده]، و با عنایت به آیات قرآن عظیم... و روایات معصومین" تقاضا می‌شود که متهم به اعدام محکوم شود و کلیه اموال او و خانواده‌اش مصادره گردد.

مدارک و شواهد

دلایل اثبات جرم در کیفرخواست چنین ذکر شده‌اند:

"١ـ اقرارهای صریح و ضمنی موجود در پرونده."٢ـ دلایل و اسناد و مدارک کافی از پرونده که حاکی از فرستادن [پول به اسرائیل] می‌باشد برای تقویت بنیه دفاعی این کشور."٣ـ تشکیل جلسه با بیرحمترین دشمنان خدا و خلق فلسطینی [موشه دایان و] آباابان و سایر رهبران غاصب صهیونیستی."۴ـ خریدن املاک و آپارتمانهال چند [طبقه‌ای]."

پس ازدفاعیات آقای القانیان (لطفا به قسمت بعدی رجوع کنید)، دادگاه به نماینده دادسرا اجازه دفاع از کیفرخواست را داد. به گفته نماینده دادسرا، کیفرخواست متکی به اظهارات متهم در بازپرسی و گزارش دو مأمور ساواک (با نام مستعار) است. در گزارشهای کوتاه مامورین ساواک از خریدن یک قطعه زمین در اسرائیل در سال ۱۳۴۹ و سفر آقای القانیان به عنوان رئیس انجمن کلیمیان تهران به اسرائیل در سال ۱۳۵۲ خبر می‌دهند. به گفته مامور ساواک در این سفر آقای القانیان به مقامات نامبرده اسرائیلی قول می‌دهد که برای تشویق کلیمیان ایرانی به کمک مالی بیشتر به اسرائیل و مهاجرات ایشان به اسرائیل تلاش کند. نماینده دادسرا در جلسه محاکمه گفت:

"...این سؤال برای دادسرای انقلاب مطرح است، شما که با صهیونیسم مخالف بودید، به چه صورتی این مخالفت خود را اعلام کردید که همکیشان شما متوجه این مسئله بشوند؟ ... ما استناد به گزارش ساواک مهمترین عامل امنیتی که با سازمان سیا همکاری نزدیک داشت، کرده‌ایم. ساواک در یک گزارش دیگر اعلام داشته است: که بیش از یک میلیون دلار پرداخته‌اید و زمین در نزدیکی تلاویو خریده‌اید که قیمت آنها نیز افزایش پیدا کرده است و بخش تحقیق ساواک نیز این نظریه را تأیید کرده است. در گزارش دیگری ساواک از آسمانخراش نیمه تمام شما نام برده که در تلاویو ساخته می‌شود و سه برابر پلاسکو بلندی دارد... درباره جلسه‌ای که القانیان به اتفاق موشه دایان، آباابان و چند تن دیگر از سران اسرائیل تشکیل شده بود و در آن راجع به کمک مالی القانیان به یهودیان بحث و مشاوره شده بود «سه شنبه» [نام مستعار یک مأمور ساواک] نظر داده است: القانیان کشور اسرائیل را سرزمین اصلی خود دانسته و «چهارشنبه» (عضو دیگر ساواک) در گزارش خود تأیید کرده که شما علاقه‌ای به ایران نداشتید بلکه می خواستید به اسرائیل بروید.

"آقای القانیان، با این گزارشها که در پرونده شما مضبوط است، دلیل ارتباط شما با اسرائیل و کمک مالیتان به صهیونیسم اسرائیل است، موضع اسرائیل در دنیا برای همه مشخص است آیا نمی‌دانستید ارتباط شما با اسرائیل موجب از بین رفتن حقوق مردم ستمدیده مملکت می‌شود؟ شما اقرار کردید که با وارد کردن محصولات آمریکایی عملاً پای منافع اقتصادی آمریکا و صهیونیسم اسرائیل را در اینجا باز کردید. متأسفانه در نظام سابق ایران رژیم سعی می‌کرد از طریق ایجاد اشتهای کاذب، یک جامعه مصرفی در ایران ایجاد کند. دادگاه محترم با توجه به مدارک موجود ارتباط ایشان با اسرائیل مشخص است، من تقاضای صدور حکم شرعی برای متهم دارم" (نقل شده در گزارش روزنامه کیهان).

دفاعیات

در جلسه دادگاه، آقای القانیان که از داشتن وکیل مدافع محروم بود در دفاع ازخود اتهامات دادستان در مورد جاسوسی برای دولت اسرائیل و موافقت با کشتار مردم فلسطین را رد کرده و گفت:

"احتراماً اینجانب حبیب القانیان، افتخار می‌کنم کلیمی ایرانی هستم... تا به حال هیچ گونه کمک و یا اعانه به نفع اسرائیل نداده و نخواهم داد. من موافق کشتار مردم فلسطین نیستم... افتخار می‌کنم دارای سهمی از کارخانجات پلاسکو ملامین، پلاستیک شمال، لوله شمال و کارخانه یخچال جنرال الکتریک و پروفیل آلومینیوم می‌باشم."

در مورد ساختمانی در اسرائیل که دادستان به آن اشاره کرد، مصاحبه شونده تأکید کرد که هیچ دارایی به نام آقای القانیان در اسرائیل وجود نداشت. گزارش کیهان اشاره‌ای به دفاعیات یا امکان متهم برای بررسی مدارک ارائه شده در دادگاه بعد از شنیدن اظهارات نماینده دادسرا نمی‌کند.

حکم

بنا به گزارش کیهان قضات محکمه عدل اسلامی پس از یک ساعت و نیم شور در مورد ٦ متهمی که در شعبه‌های مختلف دادگاه انقلاب اسلامی تهران از بامداد آن روز محاکمه شده بودند، رای خود را در حدود نیمه شب اعلام کردند. رای دادگاه در مورد متهم به شرح زیر گزارش شد:

"حبیب القانیان سرمایه دار معروف به جرم ایجاد ترویج فساد و به عنوان اهل شمه‌ای که در ارتباط با اسرائیل و صهیونیست به هموطنش خیانت کرد به اعدام محکوم شد و اموال خود و نزدیکان درجه اولش به سود تمامی مستضعفین ایران مصادره شد."

آقای حبیب القانیان، روز ١٩ اردیبهشت ١٣۵٨، یک ساعت بعد از صدور حکم دادگاه، در تهران تیرباران شد. مقامات به خانواده آقای القانیان هشدار دادند که برای او مراسم سوگواری کلیمی برگزار نکنند (مصاحبه).

از آقای القانیان وصیتنامه‌ای به جا مانده که در آن از وراثش درخواست کرده که به حسابهایش رسیدگی کنند و بدهکاریهایش را به افراد مربوط پرداخت کنند و حقوق عقب افتاده کارمندانش را به آنان بدهند. او از خانواده خداحافظی کرده و از آنها خواسته است که یک سال برایش دعا کنند. وی در وصیتنامه به فکر کارمندانش نیز بوده و به آنها سلام رسانده است.

دادستان کل جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به تاریخ ٢۶ اردیبهشت ١٣۵٨ به بنیاد مستضعفین فرمان داد که "بموجب این حکم کلیه اموال و املاک شرکتهائی حبیب الله القانیان و فامیل دست اول او را طبق دای دادگاه مصادره نموده و اموال، املاک و سهام شرکتهای داماد و عروس و نوه‌ها و برادران و خواهران و فرزندان و نوه‌های آنها را سرپرستی کامل نموده و کلیه اداره امور و دریافت کلیه اجاره های ساختمانی متعلق به آنها تحت نظر بنیاد انجام گیرد و صورت کلیه اموال منقول و غیر منقول آنها را تهیه و به دادستانی کل انقلاب ارسال فرمائید."

بر اساس نامه دادستان کل انقلاب به بنیاد مستضعفین (مورخ ٢٤ تیر ١٣٥٩)، "کلیه اموال حبیب القانیان و [٥ نفر از خویشان درجه یک وی] و اموال همسران و فرزندان این افراد استرداد گردیده است و اضافه می‌نماید که هر کس از طریق این اشخاص سوء استفاده از اموال مسلمین کرده و تحصیل مال نموده باشند، مشمول حکم می‌باشند".

تصحیح و یا تکمیل کنید