بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

محرم‌علی مرادی

درباره

ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۲۲ دی ۱۳۵۸
محل: زندان مرکزی تبریز، تبريز، استان آذربايجان شرقی، ايران
نحوه کشته‌شدن: تيرباران
اتهامات: محاربه با خدا، رسول خدا و نايب امام زمان; آشوب و اغتشاش; قیام مسلحانه علیه جمهوری اسلامی; افساد فی‌الارض

ملاحظات

خبر اعدام آقای محرمعلی مرادی فرزند احمد به همراه ۱۱ شخص دیگر توسط منابع متعددی از جمله آرشیو روزنامه‌های اطلاعات و کیهان در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۵۸ منتشر شده است. اطلاعات تکمیل در این باره از تحقیقات بنیاد عبدالرحمن برومند بدست آمده است. 

آقای مرادی از اعضای حزب خلق مسلمان ایران بود. بر اساس اطلاعات موجود، پرونده او مربوط به اتهام محاربه و مفسد فی‌الارض بود. 

حزب جمهوری خلق مسلمان ایران

حزب جمهوری خلق مسلمان ایران که بیشتر تحت عنوان حزب خلق مسلمان شناخته شده است، در اسفند ماه سال ۱۳۵۷ و با رضایت و حمایت یکی از روحانیون با نفوذ، آیت‌الله العظمی کاظم شریعتمداری، تاسیس شد. هدف بنیانگزاران حزب خلق مسلمان، از جمله حسن شریعتمداری، پسر آیت‌الله شریعتمداری، این بود که نیروهای مسلمان روشنفکرتر را دور هم جمع کنند و برای رسیدن به یک جامعه آرمانی پیشرو، فعالیت نمایند. مرام نامه حزب به گونه‌ای نگارش یافته بود که اصول اسلام بر تمامی ابعاد زندگی افراد، حاکم بود و بر نقش شهروندان در تشکیل و اداره دولت، و حاکمیت جمهوری اسلامی در صحنه بین‌المللی ، تاکید می‌ورزید. [۱] مقر حزب در شهر تبریز بود و طرفداران جدی و متنوعی در آذربایجان غربی و شرقی، و نیز در شهرهایی همچون قم، تهران، اردبیل، و مشهد داشت. [۲]

این حزب در جریان رفراندوم تاسیس جمهوری اسلامی در فروردین ماه ۱۳۵۸، از اعضای خود خواست به آن رای موافق بدهند اما از فقدان حاکمیت قانون و سوء استفاده برخی از حامکیان آیت‌الله خمینی از قدرت، انتقاد کرد. یکی از موضوعاتی که نیروهای هوادار حزب شریعتمداری را با هم متحد می‌کرد، مخالفت آنها با اصل ولایت فقیه بود که اگر در قانون اساسی گنجانده می‌شد، قدرت اجرایی نهایی را در دستان رهبر اتقلاب قرار می‌داد. اگرچه پس از تصمیم حزب مبنی بر تحریم انتخابات مرداد ماه ۱۳۵۸ مجلس خبرگان قانون اساسی – مجلسی متشکل از روحانیون که جایگزین مجلس موسسان که پیشتر پیش‌بینی شده بود، گردید – برخی از اعضای بنیانگزار حزب از مقام خود استعفا دادند، اما جنبش حزب خلق مسلمان توانست اتحاد و تعداد لازم اعضا جهت ابراز خواسته‌های خود در خصوص خودمختاری محلی بیشتر در آذربایجان، حاکمیت ملت، و اصلاحات مربوطه در قانون اساسی، را حفظ نماید. در آذر ماه سال ۱۳۵۸، حزب، رفراندوم پیش‌نویس قانون اساسی را تحریم نموده و پس از رفراندوم، به تلاش‌های خود در جهت اِعمال تغییرات و اصلاحات در مواد کلیدی قانون اساسی، ادامه داد.

از آذر ماه ۱۳۵۸ به مدت نزدیک به شش هفته، تظاهراتی به نفع حزب خلق مسلمان و آیت‌الله شریعتمداری شکل گرفت. در خلال این تظاهرات، حامیان حزب با هواداران آیت‌الله خمینی و دولت موقت، که به سرعت برای سرکوب نفوذ حزب در سراسر ایران وارد عمل شده بود، درگیر شدند. آذربایجان به لحاظ پیشینه دشواری که در خصوص حقوق اقلیت‌ها داشت، منطقه ناآرامی‌های فزاینده بر سر موضوعات مرتبط با قانون اساسی تلقی می‌شد. آیت‌الله شریعتمداری از حمایت زیادی در میان نیروهای ارتش برخوردار بود و حزب خلق مسلمان خواستار آن شده بود که وی شخصاً به نامزدهای پست‌های محلی رسیدگی کند. نفوذ حزب خلق مسلمان اما به هیچ وجه محدود به آن منطقه نبود و طرفداران آیت‌الله خمینی با شدت هرچه تمام تر به سرکوب این حزب پرداختند. در تاریخ ۱۴ آذر ماه ۱۳۵۸، تلاقی تظاهرکنندگان طرفدار شریعتمداری با معترضان حامی خمینی در مقابل منزل آیت‌الله شریعتمداری در قم، با کشته شدن یکی از نگهبانان شریعتمداری به ضرب گلوله خاتمه یافت. سانسور سازمان یافته اظهارات آیت‌الله شریعتمداری در رسانه‌ها منجر به اشغال ساختمان‌های دولتی و مرکز رادیو و تلویزیون تبریز از سوی حزب خلق مسلمان در روزهای ۱۵ تا ۲۰  آذر ماه گردید که طی آن چندین تن کشته و زخمی شدند. با توجه به این که آیت‌الله خمینی و شورای انقلاب خواسته‌های حزب مسلمان را نادیده می‌گرفتند، ناآرامی‌های گسترده نیز ادامه یافت. تا اوسط  دی ماه ۱۳۵۸، نیروهای دولتی، طغیانِ حزب خلق مسلمان را سرکوب کرده و دست کم بیست تن را کشته و صدها تن دیگر را زخمی کرده بودند. حزب، منحل اعلام شد و ده‌ها تن از اعضای آن اعدام، زندانی، و یا تبعید شدند. [۳]

دستگیری و بازداشت

آقای مرادی در شب ۲۱ دی ۱۳۵۸ در میدان منجم تبریز دستگیر شد. 

نیروهای سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی و شورای مرکزی کمیته‌های انفلاب تبریز با حمله مسلحانه به ساختمان شاخه تبریز حزب خلق مسلمان در میدان منجم این شهر و درگیر شدن با اعضای این حزب، آقای مرادی و ۱۱ عضو دیگر این حزب را دستگیر کردند. (روزنامه‌های اطلاعات و کیهان، ۲۲ دی ۱۳۵۸)

از جزئیات نحوه دستگیری او اطلاعی دقیقی در دست نیست. 

دادگاه

دادگاه انقلاب اسلامی تبریز، آقای مرادی و ۱۱ متهم دیگر این پرونده را در همان شب دستگیری و در کمتر از سه ساعت محاکمه کرد. (روزنامه‌های اطلاعات و کیهان، ۲۲ دی ۱۳۵۸)

از جزئیات جلسه یا جلسات دادگاه اطلاعی در دست نیست. 

اتهامات

بر اساس اطلاعات موجود، آقای مرادی به «ایجاد رعب و وحشت و اغتشاش در میان مردم، آتش سوزی و چماق بدستی و قیام مسلحانه علیه حکومت اسلامی و قرآن، ایجاد نا امنی، قتل و شکنجه مردم مسلمان» متهم شد. (روزنامه‌ اطلاعات، ۲۲ دی ۱۳۵۸)

در شرایطی که حداقل تضمین‌های دادرسی رعایت نمی شود و متهمان از یک محاکمه منصفانه محرومند، صحت جرایمی که به آنها نسبت داده می شود مسلم و قطعی نیست. 

مدارک و شواهد

در گزارش این اعدام از مدارک ارائه شده علیه آقای مرادی اطلاعی در دست نیست.

دفاعیات

از جزییات دفاعیات آقای مرادی اطلاعی در دست نیست و مشخص نیست که حق برخورداری از وکیل به او داده شده باشد. بنابر اطلاعات منتشر شده، فاصله بازداشت تا صدور و اجرای حکم متهمان این پرونده، خارج از روند معمول رسیدگی و در کمتر از سه ساعت بوده است. 

خلاصه‌ای از ایرادهای حقوقی دادرسی آقای محمد‌علی مرادی

در این پرونده شاهد هستیم که متهمین در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۵۷ دستگیر شده و در تاریخ ۲۲ دی اعدام شده‌اند. بر اساس اطلاعات منتشر شده دستگیرشدگان در مدت ۳ ساعت محاکمه و به اعدام محکوم شده‌اند. گرچه در اوایل انقلاب محاکم شرع که خود را موظف به رعایت قوانین شکلی و ماهوی نمی‌دانستند تشکیل شده و خارج از اصول حقوقی اثدام به صدور رای محکومیت می‌کردند اما محاکمه ۱۲ نفر به اتهام محاربه و نهایتا محکوم کردن آنها به اعدام در فاصله زمانی سه ساعته به هیچ وجه نمی‌تواند منطبق با موازین حقوقی و شرعی باشد زیرا در این مدت بسیار کوتاه حتی امکان اینکه بتوان از متهمین بازجویی کرد وجود ندارد. به همین دلیل نمی‌توان محاکمه این افراد را یک محاکمه حقوقی و یا شرعی دانست. اعدام این متهمین نوعی قتل خودسرانه و فراقضایی بوده است. از طرف دیگر بیان شده است که اتهام این افراد ایجاد رعب و وحشت و اغتشاش در میان مردم، آتش سوزی و چماق بدستی و قیام مسلحانه علیه حکومت اسلامی و قرآن، ایجاد نا‌امنی و قتل و شکنجه مردم مسلمان و محاربه با خدا و رسول خدا و افساد فی الارض بوده است. این در حالی است که این اتهامات مبهم و کلی بوده و نه تنها اینکه جایگاهی در قوانین نداشته است بلکه در مقررات شرعی نیز به این شکل منعکس نشده‌اند. برای محکوم کردن یک شخص به محاربه باید اثبات شود که در نتیجه حرکت مسلحانه فرد امنیت عمومی خدشه‌دار شده است. مضافا بر اینکه راه‌های اثبات محاربه نیز مشخصا شهادت تعدادی از شهود عادل و یا اقرار متهمین است. مشخص است محاکمه این افراد بدون رعایت تشریفات ادله اثبات شرعی صورت گرفته است. نمی‌توان انکار کرد که اعدام شدگان صرفا برای خاموش و سرکوب کردن طرفداران آیت‌الله شریعتمداری و در دست گرفتن کنترل شهر صورت گرفته است.

حکم

دادگاه انقلاب اسلامی تبریز، آقای محرمعلی مرادی و دیگر متهمان این پرونده را به اتهام «محاربه و مفسد فی‌الارض» در همان شب محاکمه به اعدام محکوم کرد. (روزنامه‌های اطلاعات و کیهان، ۲۲ دی۱۳۵۸)

آقای مرادی در ساعت هشت صبح ۲۲ دی ۱۳۵۸ به همراه ۱۱ متهم دیگر این پرونده در محوطه زندان شهربانی تبریز تیرباران شد. (روزنامه‌ اطلاعات، ۲۲ دی ۱۳۵۸) از جزئیات نحوه اجرای این حکم اطلاعی در دست نیست. 

------------------------

* حبیب‌الله عابدی، پرویز آزادی‌فر، حبیب باقری توفیقی، محمد داوران‌پور، محمود فرید صوفیانی، یعقوب معصومی، حسن عباسیان، موسی پور‌داداش، عسگر قاسمی‌لر، یعقوب قزلی و فرید سلطان علی‌زاده.
[۱] حزب خلق مسلمان بر لزوم استقلال سیاسی، اقتصادی، و ایدئولوژیک از شرق و غرب، تاکید می‌ورزید و خواستار حکومتی غیرمتمرکزتر، خودمختاری بیشتر برای اقلیت‌ها، اصلاحات عمده در اقتصاد ایران با اولویت دادن به ارتش و آموزش و پرورش، و ریشه کن کردن فقر و فساد، بود. حزب همچنین خواستار هماهنگی بهتر بین ارتش و دیگر نیروهای مسلمان بود که از منظر حزب، وظیفه اصلی و در واقع تنها وظیفه‌اش دفاع از مرزهای ایران بود. در زمینه امور خارجه، حزب خلق مسلمان خواستار روابط متقابل احترام‌آمیز با کلیه کشورهای دوست و همکاری با کشورهای مسلمان بود. https://andisheh-haghdar.blogspot.com/2020/06/blog-post.html
[۲] https://andisheh-haghdar.blogspot.com/2020/06/blog-post.html
[۳] بنا به گفته پسرش، آیت‌الله شریعتمداری از هواداران خود خواسته بود برای جلوگیری از خونریزی، از تنش‌ها پرهیز کرده و به تظاهرات خاتمه دهند. پس از آن که شورای انقلاب با موفقیت قدرت را در دستان خود متمرکز کرد، فعالیت‌های آیت‌الله شریعتمداری را نیز محدود نمود. وی باقی عمر خود را در حصر خانگی به سر برد و از دسترسی به خدمات حیاتی پزشکی که به لحاظ ابتلا به سرطان بدان نیاز داشت محروم گردید. در نهایت این بیماری به دیگر نقاط بدن وی سرایت کرد و آیت‌الله شریعتمداری در سال ۱۳۶۵ درگذشت.

تصحیح و یا تکمیل کنید