بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

محمد‌حسن منصوری

درباره

ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۳ مرداد ۱۳۶۶
محل: منطقه لونت، استانبول، ترکيه
نحوه کشته‌شدن: اعدام فراقضایی با سلاح گرم

ملاحظات

آقای محمد حسن منصوری سرگرد و خلبان نیروی هوایی ارتش حکومت پهلوی بود که با یک جنگنده اف-۴ به عربستان فرار کرد.

خبر ترور آقای محمد حسن منصوری در روزنامه جمهوریت ترکیه (۱۰ مرداد ۱۳۶۶؛ ۲۳ بهمن۱۳۶۷و ۲۵ اسفند ۱۳۶۸)  و روزنامه ملیت ترکیه (۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۹) منتشر شده است. اطلاعات تکمیلی در این باره از  وبسایت آسو (۱۲ بهمن ۱۳۹۷)، روزنه (۲۴ مهر ۱۳۹۹) بالاترین (بدون تاریخ) و مقاله منتشر شده توسط دانشگاه یانگ بریگهم در آمریکا (۱۳۹۲)* گرفته شده است. 

آقای منصوری، سرگرد و خلبان نیروی هوایی ارتش حکومت پهلوی ساکن کشور آمریکا بود.(بالاترین) آقای منصوری روز ۱۳ اسفند ۱۳۶۰ با یک جنگنده اف-۴ از پایگاه ششم شکاری بوشهر برای پرواز آموزشی بلند شد، اما ناگهان تغییر مسیر داد و با خروج از ایران به عربستان سعودی رفت. او سپس به عنوان پناهنده به آمریکا مهاجرت کرد. آقای منصوری به اصرار حکومت ایران به ادامه جنگ با عراق پس از فتح خرمشهر اعتراض داشت. (بالاترین)

آقای منصوری بعد از فرار از ایران، با سازمان مجاهدین خلق ایران** ارتباط گرفت و همکاران سابق خود را برای فرار از ایران و اعتراض به تصمیم آیت‌الله خمینی برای ادامه جنگ ایران و عراق تشویق کرد که به فرار خلبان دیگری با اف-۴ به عراق منجر شد. (بالاترین)

پیشینه جنگ ایران و عراق و نارضایتی مردم

جنگ ۸ ساله ایران و عراق ریشه در اختلافات تاریخی ارضی و سیاسی از جمله شط‌العرب‌، رودخانه‌ای که در دهه ۱۳۱۰ (۱۹۳۰) مرز بین دو کشور بود، دارد. دو کشور سعی کرده بودند اختلافات مرزی را از طریق معاهده‌ای در سال ۱۳۱۶، که ایران در سال ۱۳۴۶ از آن خارج شد، و همچنین توافق نامه‌ای در سال ۱۳۵۴، که عراق در سال ۱۳۵۹ کمی قبل از حمله  شهریور ۱۳۵۹ به ایران دوباره آن‌را به پای مذاکره کشید، حل و فصل کنند. دو ماه پس از جنگ و پس از تصرف خرمشهر، ارتش عراق در خاک ایران رخنه کرده بود. در اواسط سال ۱۳۶۱ ایران بیشتر خاک خود را پس گرفت و حملات را در داخل خاک عراق انجام داد.

در  تیر – مرداد ۱۳۶۱،‌ شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را تصویب کرد و در آن خواستار آتش‌بس فوری ایران و عراق و عقب نشینی نیروها به مرزهای خودشان‌ شد، که ایران این قطعنامه را رد کرد. رهبران ایران در اظهارات مختلف تأکید کردند که عقب‌نشینی شرایط ایران برای پایان جنگ را تأمین نمی‌کند. (نیویورک تایمز ۹ و ۲۳ تیر) برای تصمیم گیرندگان (سردمداران) ایران، سقوط صدام و جبران خسارت پیش شرط مصالحه بود. (واشنگتن پست ۲ اسفند ۱۳۶۱، سرویس خبری سازمان سیا ۴ اردیبهشت ۱۳۶۴)  درجا‌زدن (بن‌بست) در جنگ هزینههای سنگینی را به بار‌آورد، به ویژه برای غیرنظامیان چون هواپیماهای عراقی و ایرانی مراکز عمومی را بمباران کردند و مجتمع‌های صنعتی نفت را در هر دو کشور هدف قرار دادند، عراق علیه ارتش ایران و جمعیت کرد عراق از سلاح شیمیایی استفاده کرد و ایران هزاران نفر از افراد خود و عمدتا پسران جوان، را در میادین مین در ایران از دست داد. (نیویورک تایمز – ۲۳ اسفند ۱۳۶۳) در سال ۱۳۶۵، هزینه سنگین نیروی انسانی جنگ‌، گلوله باران شدن شهرها و جابجایی جمعیتی که در معرض بیشترین خطر بودند، حمایت مردم از جنگ را بشکل قابل توجهی تضعیف کرده بود. در فروردین و اردیبهشت ۱۳۶۴ رسانه‌ها از اظهارات انتقادی و اعتراضات و همچنین ترک‌خدمت خلبانان گزارش می‌دادند. (سرویس خبری سازمان سیا ، ۵ اردیبهشت ۱۳۶۴ – واشنگتن پست، ۲۸ اردیبهشت ۱۳۶۴)*

تهدید و مرگ آقای محمد حسن منصوری

آقای محمد حسن منصوری در روز ۳ مرداد ۱۳۶۶ در استانبول ترکیه کشته شد. (روزنامه ملیت ترکیه، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۹؛ آسو ، ۱۲ بهمن ۱۳۹۷؛ روزنه ۲۴ مهر ۱۳۹۹)

بر اساس اطلاعت موجود، آقای منصوری برای هماهنگی و کمک به انتقال اعضای خانواده یک خلبان دیگر ایرانی به استانبول رفت. او همراه با یک دیپلمات عراقی در زمان ملاقات با این خانواده در خانه‌ای در منطقه دورت لوند استانبول توسط دو شخص با استفاده از اسلحه مجهز به خفه کن ترور شدند. (آسو ۱۲ بهمن ۱۳۹۷؛ روزنه ۲۴ مهر ۱۳۹۹)

بر اساس گزارش روزنامه ملیت، اعضای گروهای اسلامی مورد حمایت حکومت ایران در ترکیه، در قتل آقای منصوری نقش داشتند. بنا به اعترافات متهمان دستگیرشده در ارتباط با ترور چند شهروند ترکیه و ایران که از اعضای گروهای اسلامی ترکیه بودند، این گروها در«ایران آموزش چریکی دیده بودند و از حمایت مالی و آموزشی حکومت ایران برخوردار بودند». (روزنامه ملیت ترکیه، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۹).

بررسی کالیبر گلوله‌ها نشان داد که آقای منصوری و آقای هادی عزیز مرادی با یک اسلحه ترور شدند. (آسو ۱۲ بهمن ۱۳۹۷؛ روزنه ۲۴ مهر ۱۳۹۹؛ بالاترین) 

واکنش مسئولان 

از واکنش مسئولان ایران و ترکیه اطلاعی در دست نیست.

واکنش سازمان مجاهدین

نمایندگی سازمان مجاهدین خلق در پاریس ترور آقای منصوری محکوم کرد، اما اعلام کردند که او هیچ ارتباطی تشکیلاتی با این سازمان ندارد. (روزنامه جمهوریت ترکیه،۱۰ مرداد ۱۳۶۶)

واکنش خانواده

از واکنش خانواده ‌آقای منصوری اطلاعی در دست نیست.

تاثیرات بر خانواده

از تاثیر ترور آقای منصوری بر خانواده‌اش اطلاعی در دست نیست.

------------------------- 

*۱۳۶۱
تیر و مرداد: حمله نیروهای ایران به بصره؛ ورود نیروهای ایرانی به خاک عراق و ضد حمله عراق به ایران؛ درگیری بین دو نیرو در قصر‌شیرین و افتتاح جبهه جدید شمالی؛ حمله هواپیما‌های عراقی به همدان و تلفات به بار آمده؛ حملات سنگین در بصره؛ حمله جت‌های عراقی به ایلام و خرم‌آباد؛ بمباران بغداد توسط هواپیما‌های ایرانی و حمله انتقامی هواپیما‌های عراقی به اهواز و دزفول (نیویورک تایمز،‌ واشنگتن پست،‌ سرویس خبری سازمان سیا)
مهر و آبان: حمله اساسی نیروهای عراقی به منطقه مند‌علی و تلفات سنگین؛ حمله هوایی عراق به دزفول و تلفات سنگین. (نیویورک تایمز،‌ واشنگتن پست،‌ سرویس خبری سازمان سیا)
آذر و دی: تخریب اهداف دریای ایران در خلیج فارس توسط عراق؛ حمله موشکی عراق به دزفول و تلفات سنگین؛ گلوله‌باران بصره توسط ایران؛ بمباران‌های متعدد نیروهای عراقی در خوزستان؛ درگیری‌های سنگین نیروها در جبهه جنوبی (نیویورک تایمز،‌ سرویس خبری سازمان سیا)
۱۳۶۱ - ۱۳۶۲
۲۱ بهمن ۱۳۶۱: رئیس جمهور ایران، علی خامنه‌ای گفت:«تنبیه سران رژیم عراق»‌اصلی‌ترین هدف جنگ بود. او گفت که ترک زمین‌های سرزمین (قلمرو) ایران دیگر از شرایط صلح نیست، زیرا ایران بیشتر زمین‌های از دست داده را باز‌پس گرفته است. (واشنگتن پست،  ۲ اسفند ۱۳۶۱)
۱۳۶۳ - ۱۳۶۴
۲۹ دی ۱۳۶۳: دبیر‌کل سازمان ملل متحد خاویر پرز د کویار گفت که تیم بازرسی سازمان ملل به شواهدی دست یافته که هواپیماهای عراقی تعدادی از مناطق مسکونی ایران را در ماه ژانویه بمباران کردند. (واشنگتن پست، ۲۹ دی ۱۳۶۳)
بهمن و اسفند ۱۳۶۳: ایران و عراق یکدیگر را به گلوله‌باران‌های شهرها و دیگر ماطق مسکونی متهم کردند. ۳۱ فروردین ۱۳۶۴: در بیانیه مشترکی که توسط رادیوی مخفی زحمتکشان ایران، حزب مخالف توده و فدائیان خلق منتشر شد، گفته شد تظاهرات اخیر در تهران در اعتراض به جنگ ایران و عراق به طرز بی‌رحمانه‌ای توسط مقامات رژیم درهم شکسته شد. (سرویس خبری سازمان سیا،۴ اردیبهشت ۱۳۶۴)
۲۲ اسفند ۱۳۶۳:‌ایران، عراق را متهم به استفاده از سلاح شیمیایی کرد، و متخصصان سازمان ملل تایید کردند که اثرات گاز خردل و یک عامل عصبی به نام توبان در سربازان ایرانی دیده شده است. (نیویورک تایمز-۲۳ اسفند ۱۳۶۳)
۷ فروردین ۱۳۶۴: تقاضای ایران برای خاتمه جنگ از بین رفتن رژیم عراق، ۳۵۰ میلیارد دلار غرامت جنگ و بازگشت ۲۰۰ هزار پناهنده عراقی به کشورشان اعلام کرد (سرویس خبری سازمان سیا،۸ فروردین ۶۴)
شهریور - مهر: ادامه حمله هواپیماهای عراقی به جزیره خارک و اهداف دریایی اطراف؛ ادامه مورد حمله قرار گرفتن تانکرهای خارجی در خلیج‌فارس؛ بمباران تاسیسات نفتی عین زاله عراق توسط هواپیماهای ایران؛ یورش هواپیماهای ایرانی به اهداف عراقی در اطراف بصره؛ انهدام نیروگاه‌ّای سد‌های دیزه و ریزاشا  توسط هواپیماهای عراقی؛ بمباران تاسیسات برق در سد دوکان توسط هواپیماهای ایران؛انهدام یک سایت راداری عراق در ال فاو توسط توپخانه ایران؛ و ادامه جنگ در جبهه‌های غربی و شمالی. (سرویس خبری سازمان سیا – نیویورک تایمز)
مهر - آبان: بمباران جزیره خارک و هدف‌های دریای در خلیج‌فارس توسط هواپیماهای عراقی؛ حمله به تانکرهای خارجی در خلیج فارس توسط هواپیماهای عراقی و ایرانی؛ حمله نیروهای ایرانی به منطقه سومار؛ حمله عراق به میدان‌های نفتی بهنگان،‌ سیروس و اردشیر و ایستگاه‌های نظارتی خاور ملیح؛ حمله هواپیماهای ایرانی به تاسیسات نقتی ال‌حلفوا و دربند. (سرویس خبری سازمان سیا  - واشنگتن پست)
۵ اردیبهشت: آژانس مطبوعاتی آلمان غربی گزارش داد که حدود ۱۰۰۰ نفر پس از شرکت در تظاهرات مسالمت‌آمیز علیه جنگ ایران و عراق در ایران بازداشت شدند. (سرویس خبری سازمان سیا – ۵ اردیبهشت)
در پاسخ به درخواست شاپور بختیار، نخست وزیر سابق تبعید شده، از پاریس، مردم با ماشین‌هایشان در خیابان‌های تهران ترافیک بزرگی ایجاد کردند تا علیه دولت و جنگ با عراق تظاهرات کنند. (واشنگتن پست – ۲۸ اردیبهشت)
۲۸ اردیبهشت: به گزارش واشنگتن پست سران ایران بر سر اینکه سقوط صدام پیش شرط خاتمه جنگ باشد اختلاف نظر دارند. در حالی‌که سخنگوی مجلس، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی و ویز امور خارجه علی‌اکبر ولایتی مکررا موافق پایان جنگ بدون اصرار بر سقوط صدام می‌باشند،‌ رئیس جمهور علی خامنه‌ای و نخست‌وزیر میر‌حسین موسوی معتقدند برکناری او ضروری است. (واشنگتن پست – ۲۸ اردیبهشت)
خرداد - تیر: حمله هواپیماهای ایرانی و عراقی به پایتختهای یکدیگر؛ حمله هواپیماهای عراقی به اهداف دریایی نزدیک جزیره خارک و ترمینال نفتی آن؛ حمله هواپیماهای عراقی به مجتمع پتروشیمی بندر خمینی؛ حمله توپخانه ایرانی به بصره؛ حمله هواپیماهای عراقی به تبریز، اصفهان و حمید؛ انفجار عضیم در بغداد؛ حمله هواپیماهای عراقی به ایلام و پاوه در کردستان؛ گلوله‌باران شهرهای مرزی دو کشور توسط هواپیماهای ایرانی و عراقی؛ ادامه حملات به تانکرها در خلیج‌فارس؛ گزارش ایران از جدال سنگین در مناطق حنوبی و مرکزی. (نیویورک تایمز – واشنگتن پست – AN)

تصحیح و یا تکمیل کنید