کمیسیون حقیقت : گواتمالا
کمیسیون حقیقت: کمیسیون حقایق تاریخی
مدت کار: ١٩٩٧ تا ١٩٩٩
منشور: توافقنامۀ ٢٣ ژوئن ١٩٩٤ برای ایجاد کمیسیون تحقیق در بارۀ موارد نقض حقوق بشر در گذشته و خشونت‌هایی که مردم از آن در رنج بوده اند
اعضای کمیسیون: ٣ نفر
گزارش: گزارش عمومی
تاریخ عملیات: فوریه ١٩٩٧ تا فوریه ١٩٩٩ (دو سال)
زمینه‌ها: گواتمالا از اواسط دهۀ ٥٠ میلادی تا دهۀ ١٩٧٠ در پاسخ به گروه‌های مختلف شبه‌نظامی، صحنۀ سرکوب فزاینده علیه شهروندان بود. ارتش گواتمالا با اجرای سیاست سرزمین‌های سوخته علیه گروه تازه تشکیل وحدت ملی انقلابی گواتمالا، بسیاری کشته به جای گذاشت.
در سال ١٩٨٧ در اسپانیا، نخستین جلسۀ گفتگو میان این گروه و دولت گواتمالا برگزار شد، در حالی که مبارزه علیه دولت را به قصد تضعیف آن همچنان ادامه می‌داد. در سال ١٩٩٣ سازمان ملل متحد راه مذاکرات صلح را هموار کرد، که این مذاکرات در نهایت با موفقیت پایان گرفت. کمیسیون روشن ساختن حقایق تاریخی در ٢٣ ژوئن ١٩٩٤، به عنوان بخشی از توافق صلح میان دولت و جبهۀ وحدت ملی انقلابی تشکیل شد و توافق قطعی و پایدار در سال ١٩٩٦ به امضای طرفین رسید.
منشور: توافقنامۀ ایجاد کمیسیون تحقیق در موارد نقض حقوق بشر در گذشته و خشونت‌هایی که مردم از آن در رنج بوده اند (٢٣ ژوئن ١٩٩٤).
مأموریت: کمیسیون تحقیقات تاریخی تشکیل شده تا موارد نقض حقوق بشر را در طی سی سال جنگ داخلی از سال ١٩٦٠ تا توافق صلح سازمان ملل در سال ١٩٩٦ روشن سازد، و بردباری را تقویت کند و یاد قربانیان را گرامی دارد.
اعضا و ساختار کمیسیون: تعداد اعضای کمیسیون سه نفر، دو مرد و یک زن (از تبار مایا) و دو گواتمالایی بودند. استاد حقوق در دانشگاه برلین، کریستین توماشت، ریاست کمیسیون را به عهده داشت. میانجی کمیسیون از سوی دبیر کل سازمان ملل تعیین شد. در شرح وظایف کمیسیون پیش‌بینی شده است که رئیس کمیسیون فردی باشد پاکدست و اهل گواتمالا که از سوی رئیس جمهور و با رضایت دو طرف توافق برگزیده شود. سایر اعضا از اهل علم باشند که به پیشنهاد رئیس دانشگاه و از سوی میانجی و با توافق طرفین تعیین می‌شود.
گزارش: در ٢٥ فوریه ١٩٩٩، گزارش نهایی کمیسیون به نام "یادبود سکوت" به زبان اسپانیایی به نمایندگان دولت، جبهۀ متحد انقلابی، و دبیر کل سازمان ملل تسلیم شد. نسخۀ انگلیسی این گزارش در سایت انجمن امریکایی پیشرفت دانش در دسترس عموم است.
نتایج:
جمع بندی
- کمیسیون مشاهده کرد که اعمال سرکوبگرانه توسط نهادهای دولتی، به ویژه از طرف قوه قضایی و همین طور نیروهای مسلح صورت گرفته است. در گزارش آمده است که اعمال خشونت‌ها بیشتر در چهار منطقۀ گواتمالا روی داده است، "مأموران دولت علیه قوم مایا نسل‌کشی کرده اند" (پاراگراف ١٢٢ گزارش انگلیسی).
- کمیسیون در کل با ١١ هزار نفر ٧.٢٠٠ مصاحبه انجام داده که در مخزن داده‌ها ثبت شده است. در این مخزن داده‌ها، اطلاعات قبلا محرمانه‌ای نیز وجود دارد که از سوی دولت امریکا در اختیار کمیسیون گذاشته شده.
- در کل ٢٠٠ هزار نفر کشته شده اند که ٨٣ درصد قربانیان مایا و ١٧ درصد لادینو بوده اند.
- نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان وابسته به آنان مسئول ٩٣ درصد از موارد نقض حقوق مستند شده بوده اند (پاراگراف ١٥ گزارش نهایی به زبان انگلیسی).
- ٣ درصد موارد نقض حقوق ناشی از عملیات شورشیان بوده است (پاراگراف ٢١ گزارش نهایی به زبان انگلیسی).
- حرکت مردم از سال ١٩٧٨ تا ١٩٨٢ در اوج خود بوده، همان طور که موارد قتل و نقض حقوق بشر.
توصیه‌ها:
- کمیسیون اجازه نیافت که نام افراد را در گزارش خود ذکر کند و نام ناقضان حقوق را برای احضار و پیگیری جرم بیاورد.
- توصیه شد که جبران خسارت قربانیان، از قبیل ایجاد یادبود، نامگذاری پارک‌ها و اماکن عمومی، بازپس دادن مناطق متعلق به مایا و کمک مالی برای نبش قبر و شناسایی اجساد صورت گیرد.
- توصیه شد که اصلاحات اساسی، به ویژه در ارتش و دستگاه قضایی صورت گیرد و فرهنگ احترام متقابل و تقویت روندهای دموکراتیک ترویج شود.
اقدام‌های بعدی:
اصلاحات
- رئیس جمهور آرزو، پس از دریافت گزارش، بدون اینکه سخنی از پیگیری موارد نقض حقوق بشر به زبان آورد، در مورد وقایع گذشته از طرف دولت از مردم پوزش طلبید.
- دولت امریکا در برابر اتهام نقش داشتن در جنگ داخلی این کشور، که در گزارش کمیسیون به شدت محکوم شده بود، به سردی واکنش نشان داد.
- در سال ٢٠٠٤، پارلمان گواتمالا قانونی را در مورد بزرگداشت روز قربانیان جنگ به تصویب رساند. "روز منزلت انسان" ، هر سال در ٢٥ فوریه برگزار می‌شود.
پیگردها:
- پیگرد ناقضان حقوق بشر، دامنۀ بسیار محدودی داشت. در رابطه با موارد نقض حقوق بشر در گزارش نهایی کمیسیون، فقط یک افسر گواتمالایی احضار شد. در سال ٢٠١٠، محاکمۀ افسر سابق ارتش برگزار شد. سه سرباز سابق به ارتکاب جنایت در کشتار سال ١٩٨٢ در دوس ارز در شمال گواتمالا متهم شدند.
- گزارش نهایی کمیسیون به عنوان پرونده علیه دخالت رئیس پارلمان گواتمالا (خوزه افرین ریوزا مونتی) و هفت نظامی دیگر در اعمال خشونت‌ها، از سوی فردی به نام ریگوبرتا منچو توم مورد استفاده قرار گرفت. در ٧ ژوئیه سال ٢٠٠٦، یک قاضی اسپانیایی حکم جلب علیه رئیس پارلمان و هم‌پرونده‌ای هایش صادر کرد، و سپس حکم جلب بینالمللی صادر گردید. از سال ٢٠٠١ پرونده‌ای قضایی نیز در گواتمالا علیه آنان تشکیل شده است.
- در توافقنامه ای میان سازمان ملل و دولت گواتمالا، کمیسیون بینالمللی علیه بی‌کیفری در گواتمالا تشکیل شد که از سپتامبر سال ٢٠٠٧ آغاز به کار کرد. این کمیسیون مأموریت یافت که مستقلاً تحقیق کند شکایات را به دادستان کل گواتمالا تسلیم کند و در پیگرد جرایم با دادستان همکاری نماید. علاوه بر این، قرار شد اصلاحات قانونی و ساختاری را ترویج کند و گزارش‌های ادواری ارائه دهد.
- در سال ٢٠٠٩، یک سرهنگ بازنشسته و سه شبه‌نظامی سابق به ناپدیدی قهری دهقانان در جریان جنگ داخلی متهم شدند. پس از محکومیت یک غیرنظامی به ١٥٠ سال حبس در اوایل سال ٢٠٠٩، این نخستین موفقیت در محکوم کردن یک افسر ارتش در رابطه با ناپدیدی قهری بود.
جبران خسارت
- کمیسیون ملی جبران خسارت در سال ٢٠٠٥ ایجاد شد، اما تصمیم‌گیری در مورد سیاست آن به درازا کشید.
نکات ویژه: پس از کار کمیسیون، "دفتر ثبت نظامی" نام افرادی را یافت که به صورت غیرقانونی دستگیر، شکنجه و به دست نیروهای امنیتی کشته شده بودند. "بنیاد انسانشناسی پزشک قانونی گواتمالا" همچنان به نبش گورهای جمعی می‌پرداز و اطلاعات گرانبهایی برای تحقیقات بیشتر فرام می‌کند.
منابع:
نگاه کنید به منابع متن انگلیسی.