کمیسیون حقیقت : کمیسیون ملی تحقیق دربارۀ ناپدیدی‌های قهری
کمیسیون حقیقت: کمیسیون حقیقت و عدالت
مدت کار: ١٩٨٢ تا ١٩٨٤
منشور: فرمان عالی [رئیس جمهور] شمارۀ ١٩٢٤١
اعضای کمیسیون: ٨ نفر
گزارش: بدون گزارش نهایی
کمیسیون حقیقت: کمیسیون ملی تحقیق دربارۀ ناپدیدی‌های قهری
تاریخ انجام: از ٢٨ اکتبر سال ١٩٨٢ تا پایان تا اواسط ١٩٨٤(کمتر از دو سال، چرا که دولت کمیسیون را یک سال پیش از پایان مأموریت اش منحل کرد.)
زمینه‌ها: در سال ١٩٦٤ نظامیان قدرت را به دست گرفتند و سپس چندین رئیس جمهور را یکی پس از دیگری بر مسند قدرت نشاندند.معروف‌ترین آن‌ها عبارت بودند از ژنرال هوگو بانزر سوآرز (از سال ١٩٧١ تا ١٩٧٨) و ژنرال اوئیس گارسیا مزا تجادا (از ژئییه ١٩٨٠ تا اوت ١٩٨١). این ژنرال که در زمینۀ نقض حقوق بشر، قاچاق مواد مخدر و فساد اقتصادی شهرت داشت، در سال ١٩٨١ در اثر شورش نظامیان برکنار شد. دولت‌های گوناگونی که در ١٤ ماه بعدی یکی پس از دیگری روی کار آمدند، همگی در برابر ناآرامی‌های شدید سیاسی و اقتصادی با شکست مواجه شدند. سرانجام در دهم اکتبر ١٩٨٢، نظامیان به کنگره اختیار دادند که هرنان سیاس زوآزو را به ریاست جمهوری برگزیند. یکی از رفرم‌های مورد نظر رئیس جمهور ایجاد کمیسیون ملی تحقیق دربارۀ ناپدیدی‌های قهری بود که در ٢٨ اکتبر همان سال فرمان آن صادر شد.
منشور:فرمان عالی [رئیس جمهور] شمارۀ ١٩٢٤١ که در تاریخ ٣٠ اکتبر ١٩٨١ در روزنامۀ رسمی دولت به چاپ رسید.
مأموریت:کمیسیون ملی تحقیق دربارۀ ناپدیدی‌های قهری مأموریت یافت که در مورد ناپدیدی‌های قهری شهروندان از سال ١٩٦٤ تا ١٩٨٢ تحقیق کند. سال ١٩٦٤، سال سرنگونی رئیس جمهور انتخابی کشور، استنسورو، از جنبش انقلابی ملی بود، و سال ١٩٨٢، سال پایان یافتن حاکمیت پی در پی دیکتاتوری‌های نظامی بر کشور.
ساختار و اعضای کمیسیون: ریاست کمیسیون هشت نفری به عهدۀ معاون وزیر کشور بود، و معاونت آن به عهدۀ نمایندۀ قوۀ مققننه. نمایندگان مجمع دایمی حقوق بشر و "انجمن مربوط به زندانیان ناپدید شده و شهدای آزادی ملی بولیوی" نیز از جمله اعضای کمیسیون بودند. علاوه بر این، کمیسیون دارای شش کارمند بود. کارمن لویولا گوزمن از جنبش آزادی ملی، رئیس اجرائی کمیسیون شد.
گزارش: رئیس اجرائی کمیسیون پیش از انحلال آن، به امید نوشتن گزارش کار کمیسیون، کوشید به مدارک و مطالب گردآوری شده در کمیسیون دسترسی یابد. گزارش نهایی کمیسیون هنوز منتشر نشده و محل نگهداری شواهد و مدارک کار کمیسیون نیز نامعلوم است. به فرض اینکه این مدارک نابوده نشده باشد، احتمال می‌رود که در بایگانی وزارت کشور، بایگانی ریاست جمهور و یا در کتابخانه کنگرۀ بولیوی نگهداری شوند. تا به امروز همۀ تلاش‌ها برای به دست آوردن این منابع به شکست انجامیده است.
نتایج
جمع‌بندی:
- با وجود منحل شدن پیش از موعد کمیسیون، مدارک مربوط به ١٥٥ مورد از ناپدیدی‌ها گردآوری و مستند شد. در برخی موارد کمیسیون توانست محل بازماندۀ اجساد ناپدیدشدگان را پیدا کند، اما در مورد بسیاری از موارد ناپدیدی تحقیقات کافی انجام نگرفت.
- پس از انحلال کمیسیون گزارش نهایی کار منتشر نشد.
پیامدها:
پیگردها
- در دهۀ هشتاد، محاکمۀ بیش از ٥٠ نفر از مأموران و شبه‌نظامیان سابق در دولت لوئیس گارسیا مزا تجادا آغاز شد. در سال ١٩٩٣، لوئیس گارسیا همراه با ٥٢ نفر از متهمان به نقض شدید حقوق بشر محکوم شد. در سال ١٩٩٥ دولت برزیل او را که در آن کشور به سر می‌برد به بولیوی تحویل داد که هم اکنون در حال گذراندن محکومیت ٣٠ ساله خود در زندان است. با وجود اینکه این محاکمه‌ها بر پایۀ شواهد و مدارک جمع‌آوری شده توسط کمیسیون ملی تحقیق دربارۀ ناپدیدی قهری نبود، اما بحث‌هایی که حول کار کمیسیون درگرفت راه پیگرد قضایی را برای نهادهای جامعۀ مدنی و شخصیت‌های سیاسی هموار کرد.
نکات ویژه: کمیسیون ملی تحقیق دربارۀ ناپدیدی قهری، نخستین کمیسیون حقیقت در امریکای لاتین بود. تحقیق دربارۀ موارد شکنجه، بازداشت‌های غیرقانونی و سایر موارد نقض حقوق بشر در زمرۀ مأموریت این کمیسیون قرار نگرفت.
کمیسیون در انجام کار خود با مشکلات جدی مالی روبرو بود و به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی قادر نبود شناسایی اجساد مدفون را به درستی انجام دهد.
منابع:
نگاه کنید به منابع در متن انگلیسی.