بنیاد عبدالرحمن برومند

چهره‌های تغییر‌شکل یافته، ساچمه‌هایی که در جمجمه فرو رفته‌اند، پارگی شبکیه، نابینایی دائمی؛ این‌ها تنها بخشی از شواهد هولناک از سوءاستفاده گسترده و هدفمند حکومت ایران از ابزارهای موسوم به «کنترل جمعیت» برای سرکوب معترضان است.

اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» که پس از مرگ مهسا (ژینا) امینی آغاز شد، با سرکوبی خشونت‌آمیز مواجه شد و صدها کشته و زخمی برجای گذاشت. تعداد بالای آسیب‌های چشمی {۱} منجر به آن شد که ده‌ها چشم‌پزشک ایرانی با امضای طوماری از نیروهای امنیتی بخواهند به استفاده از ساچمه و سایر پرتابه‌ها پایان دهند و از تهدید و آزار کادر درمانی که به معترضان مجروح کمک کرده‌اند، دست بردارند.{۲}

به‌دلیل محدودیت شدید جریان آزاد اطلاعات در ایران، آمار رسمی از شمار قربانیان این نوع آسیب‌ها در دست نیست. با این حال، بر اساس گزارش‌های خبری و به نقل از چشم‌پزشکان محلی، از زمان آغاز اعتراضات، بیش از ۵۰۰ نفر بر اثر اصابت گلوله‌های ساچمه‌ای، گاز اشک‌آور و گلوله‌های پینت‌بال دچار جراحت شده‌اند. فعالان حقوق بشر می‌گویند نیروهای امنیتی نه‌تنها برای سرکوب و ارعاب، بلکه برای ایجاد آسیب‌های دائمی و ناتوان‌کننده، عمداً معترضان را با این سلاح‌ها هدف قرار داده‌اند.

پرتابه‌هایی مانند گلوله‌های ساچمه‌ای، گرچه گاهی در رده‌ی سلاح‌های «کم‌خطرتر» طبقه‌بندی می‌شوند، اما می‌توانند صدمات جدی وارد کنند. در مورد گلوله‌های ساچمه‌ای، یک شلیک می‌تواند صدها گوی یا استوانه‌ی فلزی ریز، به قطر ۲ تا ۵ میلی‌متر، را با سرعت بالا به اطراف پرتاب کند. این پرتابه‌ها اگر از فاصله‌ی نزدیک شلیک شوند، قدرت تخریبی معادل گلوله‌های جنگی دارند؛ و اگر از فاصله‌ی دورتر پرتاب شوند، به اطراف پخش می‌شوند و می‌توانند به رهگذران نیز آسیب بزنند.

گزارش مرگبار در نقاب ایمنی که در سال ۲۰۲۳ توسط سازمان «پزشکان برای حقوق بشر» و «شبکه بین‌المللی سازمان‌های آزادی‌های مدنی» منتشر شد، به آثار زیان‌بار این سلاح‌ها پرداخته و نتیجه گرفته است که استفاده از آن‌ها باید محدود شود. {۳} شواهد بالینی منتشرشده نیز، آثار شدید جسمانی ناشی از گلوله‌های ساچمه‌ای را تأیید می‌کنند؛ آسیب‌هایی که در بسیاری موارد، به «شکل‌های شدید آسیب چشمی» منجر می‌شوند؛ آسیب‌هایی که پیامدهای وخیمی بر عملکرد بینایی و ساختار آناتومیکی چشم دارند.{۴} 

همان‌طور که در ایران دیده شده، گلوله‌های ساچمه‌ای و سایر پرتابه‌ها می‌توانند منجر به انواع آسیب‌های شدید در صورت و چشم شوند؛ از جمله جراحت‌های داخلی، جداشدگی شبکیه، آسیب به عصب بینایی، خونریزی داخل چشم (هایفما)، تخریب کره‌ی چشم و کاسه‌ی چشم، و درجات مختلفی از نابینایی. {۴}  این پرتابه‌ها می‌توانند استخوان‌های ظریف صورت را بشکنند و در پوست، سینوس‌ها، بافت‌های عضلانی و جمجمه باقی بمانند. اثر چنین آسیب‌هایی می‌تواند طولانی‌مدت و فراگیر باشد. {۵} تغییر شکل چهره، کاهش یا از دست دادن بینایی، آسیب مغزی و شکستگی‌ها می‌توانند به‌طور جدی بر کیفیت زندگی، استقلال فرد، توان حرکتی و عملکرد اجتماعی و اقتصادی او تأثیر بگذارند. 

در نخستین سالگرد اعتراضات ایران، باید همچنان خواستار پایان‌دادن به هدف‌گیری، قتل، نقص عضو، مثله‌کردن و نابینا کردن معترضان باشیم. کادر درمان در ایران با وجود محدودیت‌های فراوان، تنها تا حدی می‌توانند به درمان این آسیب‌ها بپردازند و این وظیفه‌ی جامعه جهانی پزشکی است که از حق آنان برای ارائه خدمات درمانی بدون ترس از آزار و پیگرد، دفاع کند.

یکی از نهادهای معتبر برای مستندسازی این نقض‌ها و فراهم کردن زمینه‌های دستیابی به عدالت، هیئت حقیقت‌یاب مستقل بین‌المللی در مورد جمهوری اسلامی ایران است که به‌دستور سازمان ملل تشکیل شده و با وجود ممانعت حکومت ایران از همکاری، تلاش گسترده‌ای برای گردآوری و حفظ شواهد نقض حقوق بشر انجام داده است. این هیئت باید از سوی جامعه جهانی مورد حمایت قرار گیرد و منابع، زمان و امکانات لازم برای ادامه کار در اختیارش گذاشته شود.

ما اعلام می‌کنیم که هیچ تضاد منافعی نداریم و از بنیاد عبدالرحمن برومند برای همکاری‌شان صمیمانه سپاسگزاریم.

منابع

۱.

Engelbrecht, C.
صدها معترض در ایران با گلوله‌های ساچمه‌ای و پلاستیکی نابینا شدند
https://www.nytimes.com/2022/11/19/world/asia/iran-protesters-eye-injuries.html
تاریخ انتشار: ۲۰۲۲
تاریخ دسترسی: ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۳

۲.

آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا
آسیب‌های چشمی در میان معترضان ایرانی
https://www.aao.org/young-ophthalmologists/yo-info/article/ocular-injuries-in-iranian-protesters
تاریخ انتشار: ۲۰۲۳
تاریخ دسترسی: ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳

۳.

پزشکان برای حقوق بشر، شبکه بین‌المللی سازمان‌های آزادی‌های مدنی
مرگبار در نقاب ایمنی — تأثیر سلاح‌های کنترل جمعیت بر سلامت و حقوق بشر
https://lethalindisguise.org/
تاریخ انتشار: ۲۰۲۳
تاریخ دسترسی: ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۳

۴.

Shah, FQ ∙ Asif, J ∙ Syed, TQ
جراحت‌های نفوذی چشمی ناشی از گلوله‌های ساچمه‌ای — نمای بالینی و نتایج بینایی
مجله چشم‌پزشکی هند (Indian Journal of Ophthalmology)، ۲۰۲۱؛ ۶۹: ۱۲۲۴–۱۲۲۹

۵.

Welp, A ∙ Woodbury, RB ∙ McCoy, MA ∙ و همکاران
تأثیرات از دست دادن بینایی
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK402367/
تاریخ دسترسی: ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۳