کمیسیون حقیقت افریقای جنوبی
کمیسیون حقیقت: کمیسیون حقیقت و آشتی
منشور: ترویج وحدت و آشتی ملی، طبق قانون شمارۀ ٣٤- ١٩٩٥
اعضای کمیسیون: ١٧نفر
گزارش: گزارش عمومی
مدت کار: دسامبر ١٩٩٥ – ٢٠٠٢ (در اصل می‌بایست در سال ١٩٩٨ پایان یابد، اما تمدید شد.)
زمینه‌ها: آپارتاید نظامی بود که در افریقای جنوبی برای تفکیک نژادی بر طبق قانون از سال ١٩٤٨ تا ١٩٩٠ برقرار شده بود. حزب ملی که قدرت را در دست داشت، سیاست تفکیک نژادی را بیش از آنچه که در دوران استعمار بریتانیا وجود داشت، جامۀ قانون پوشاند و گسترش داد.راسیسم نهادینه شده، سیاهان را از حقوق مدنی و سیاسی محروم کرد و تبعیض نژادی را در عرصۀ آموزش، خدمات بهداشتی، و دیگر خدمات اجتماعی برقرار نمود و خدمات حداقلی در اختیار سیاهان و سایر غیرافریقاییان گذاشت. مقاومت در برابر این وضع، با خشونت‌های پلیسی، بازداشت، شکنجه، و محدودیت آزادی بیان سرکوب شد. گروه‌های اپوزیسیون، همچون کنگره ملی افریقا و سایر جنبش‌ها به شدت سرکوب شدند.
پس از شدت گرفتن تحریم‌های بین‌المللی- و پایان جنگ سرد- و اساساً با آغاز مذاکرات جدی میان دولت و کنگره ملی از سال‌های ١٩٩٠ تا ١٩٩٣ دوران گذار مسالمت‌آمیز از آپاتاید فرا رسید. انتخابات دموکراتیک در سال ١٩٩٤ برگزار شد و قانون اساسی موقت به تصویب رسید. کمیسیون حقیقت و آشتی توسط نمایندگان جدید پارلمان تشکیل شد و مورد حمایت نلسون ماندلا و سایر رهبران بلنپایۀ افریقای جنوبی قرار گرفت.
منشور: پیشبرد آشتی و وحدت ملی، قانون شمارۀ ٣٤، ١٩٩٥، ٢٦ ژوییه ١٩٩٥.
مأموریت: کمیسیون حقیقت و آشتی تشکیل شد تا موارد نقض شدید حقوق بشر، ازجمله موارد آدم‌ربایی، قتل و شکنجه را در دوران نظام آپارتاید، از سال ١٩٦٠ تا ١٩٩٤ بررسی کند. مأموریت این کمیسیون هر دو طرف، یعنی هم دولت و هم جنبش آزادیبخش، را در بر می‌گیرد و به کمیسیون امکان می‌دهد که با برگزاری جلسه‌های ویژه، به شهادت‌ها و اظهارات افراد و نهادها بپردازد.کمیسیون این صلاحیت بحث انگیز را داشت که افرادی را که صادقانه و به تمامی جرایم مرتکب شده را به اطلاع کمیسیون برسانند مورد عفو قرار دهد.
ساختار کمیسیون: کمیسیون حقیقت و آشتی ١٧ عضو داشت: ٩ مرد و ٨ زن. کشیش دسمون توتو ریاست کمیسیون را بر عهده گرفت. اعضای کمیسیون از سوی یک هیئت ٣٠٠ نفری که در سه کمیته متشکل شده بودند حمایت می‌شدند (کمیته نقض حقوق بشر، کمیته عفو، و کمیته ترمیم و جبران خسارت).
گزارش: گزارش کمیسیون در اکتبر ١٩٩٨ به نلسون ماندلا، رئیس جمهور افریقای جنوبی، تسلیم شد. این گزارش در سطح گسترده‌ای پخش شد و در سایت‌ها در دسترس عموم قرار گرفت.
نتایج:
جمع‌بندی
- کمیسیون شهادت نزدیک به ٢١ هزار قربانی نقض حقوق بشر را ثبت کرد. از این میان، دو هزار نفر در نشست‌های عمومی و علنی حضور یافتند. کمیسیون تعداد ٧١١٢ تقاضای بخشودگی دریافت کرد که ٥٣٩٢ مورد آن‌ها را رد کرد و ٨٤٩ مورد را پذیرفت. بقیه آن‌ها کنار گذاشته شد. کارنامه کمیتۀ عفو در صفحۀ نخست سایت کمیسیون در دسترس عموم است.
- از سال ١٩٩٠ تا ١٩٩٤، پرونده‌ها منظماً در سطحی گسترده از میان برده شدند. بقایای مدارک رسمی خاطرات، به ویژه دربارۀ نحوۀ کارکرد درونی دستگاه امنیتی آپارتاید نابود گردیدند.
- گزارش کمیسیون، پیشینه و زمینۀ خشونت، موارد فردی، وضعیت منطقه‌ای، نهادهای بزرگ دولتی و محیط اجتماعی نظام آپارتاید را از نظر ساختاری و تاریخی در بر می‌گیرد.
- گزارش نهایی، عاملان فردی را معرفی می‌کند.
توصیه‌ها
- کمیسیون حقیقت و آشتی، توصیه‌های خود را از جمله در مورد برنامۀ مالی، نمادین و جبران خسارت جمعی تشریح می‌کند. کمیسیون پیشنهاد کرد که هر قربانی یا خانواده، باید به مدت ٦ سال، هر ساله حدود ٣٥٠٠ دلار آمریکا دریافت کند.
- کمیسیون پیشنهاد کرد که اصلاحاتی در جامعۀ افریقای جنوبی و نظام سیاسی کشور صورت گیرد تا جوامع مذهبی، تجاری و مالی، قضایی، زندان‌ها، نیروهای مسلح، خدمات بهداشتی، رسانه‌ها و نهادهای آموزشی بتوانند در روند آشتی مشارکت ورزند.
- در مواردی که عاملان نقض حقوق تقاضای بخشودگی نکرده اند یا تقاضاشان پذیرفته نشده، در صورت وجود مدارک و شواهد، باید تحت پیگرد قرار گیرند.
- کار کمیسون باید با آرشیو کردن مدارک حفظ شود.
پیامدها:
اصلاحات
- دولت گزارش کمیسیون حقیقت و آشتی را به تمامی تأیید نمود. پرزیدنت ماندلا به نام دستگاه دولت از قربانیان پوزش طلبید. معاون رئیس جمهور، تابو امبکی، در مقام رئیس کنگرۀ ملی افریقا، اظهار داشت که کنگره در مورد گزارش کمیسیون "اما و اگرهای جدی" دارد.
- دولت در سال ٢٠٠٦، پس از فشارهای جامعۀ مدنی، ارگانی برای نظارت بر اجرای توصیه‌های کمیسیون، و به ویژه در مورد جبران خسارت و زنده نگهداشتن یادها تشکیل داد.
- برای نبش قبر قربانیان و ادامۀ تحقیقات در مورد ناپدید شدگان، یگ گروه عملیاتی ایجاد شد.
پیگیردها
- زیرکمیتۀ کمیسیون حقیقت و آشتی، بسیاری از تقاضاهای عفو را رد کرد. کار چندین مورد از پرونده‌ها به دادگاه کشید.
- چند عضو بلندپایۀ پلیس سابق به جرم اقدام به قتل کشیش فرانک چیکانه در سال ١٩٨٩، محکوم شدند.
- محاکمۀ وزیر سابق دفاع، ماگنوس مالان، و ١٩ تن دیگر به تبرئه آنان انجامید.
- در سال ٢٠٠٥، سیاست پیگرد قضایی اصلاح گردید. به دادستان کل کشور اختیارات وسیعی برای منع تعقیب داده شد. دیوان عالی کشور در سال ٢٠٠٨ این روش را مخالف با قانون اساسی، غیرقانونی و ناقص دانست، چرا که به کسانی که با کمیسیون همکاری نکرده اند یا تقاضای عفوشان را کمیسیون نپذیرفته، مصونیت قضایی می‌بخشد.
- در اکتبر ٢٠٠٧، یک دادگاه عالی در ایالات متحد اعلام آمادگی کرد که به اتهام یک شرکت چندملیتی در مورد "همکاری" با آپارتاید رسیدگی کند.
- در سال ٢٠٠٧، پرزیدنت سابق، امبکی، علاوه بر بخشوده شدن از سوی کمیسیون حقیقت و آشتی، روند ویژه‌ای را برای عفو برقرار کرد. این روند در زمان جانشینان او، پرزیدنت موتلانته و زوما، ادامه یافت. شبکۀ جامعه مدنی افریقای جنوبی این روند را در دادگاه‌های محلی به چالش کشید.
جبران خسارت
- مهلت پرداخت غرامت به درازا کشید. مبلغ پرداختی به ٢١ هزار قربانی بسیار کمتر از آن مبلغی بود که کمیسیون توصیه کرده بود. دولت با آزاد کردن و پرداخت مبالغ باقی مانده از آنچه که به جبران خسارت اختصاص یافته بود مخالفت کرد.
نکات ویژه: بودجه سالانۀ کمیسیون حقیقت ١٨ میلیون دلار امریکا بود. کار کمیسیون در سطح وسیعی از تلویزیون ملی پخش می‌شد؛ هر هفته برنامه‌ای یک ساعته از کار کمیسیون و نیز جلسه‌های شنود اظهارات شاهدان به طور مستقیم پخش می‌شد. فقط کسانی می‌توانستند از برنامۀ جبران خسارت بهره‌مند شوند که در کمیسیون حقیقت شهادت داده باشند؛ و این امر تعداد داوطلبان شهادت دادن را به نحو چشمگیری افزایش داد.
منابع:
نگاه کنید به متن انگلیسی.