پروتكل اختيارى كنوانسيون رفع كليۀ اشكال تبعيض نسبت به زنان
اعلام شده توسط مجمع عمومى سازمان ملل متحد، مورخ ۶ اكتبر ۱۹۹۹ (قطعنامۀ A/RES/54/4 )
دولت‌هاى معاهد (هم‌پيمان) پروتكل حاضر
با توجه به اينكه منشور ملل متحد، مجداداً اعتقاد به حقوق اساسى فرد، منزلت و ارزش شخص انسان و برابرى حقوق زنان و مردان را مورد تأييد قرار مى دهد.
نيز با توجه به اينكه اعلاميه‌ً جهانى حقوق بشر اعلام مى دارد كه همهً موجودات
بشر از لحاظ حيثيت و در حقوق، آزاد و برابر به دنيا مى آيند و اينكه هر كس مى تواند بدون هيچ تمايزى، به ويژه تمايز جنسى، خواهان تمامى حقوق و كليهً آزادى هاى مذکور در اعلاميه باشد،
با تذكر اينكه ميثاق‌هاى بين‌المللى حقوق بشر و ديگر اسناد بين‌المللى حقوق بشر، تبعيض مبتنى بر جنسيت را ممنوع مى كنند،
ضمن يادآورى كنوانسيون رفع كليه اشكال تبعيض عليه زنان (كنوانسيون) كه در آن دولت‌هاى معاهد، تبعيض عليه زنان را محكوم مى كنند و مى پذيرند كه به كمك همهً وسايل مناسب، و بدون تأخير، سياستى را دنبال كنند كه در جهت رفع تبعيض عليه زنان باشد،
با تأكيد بر اينكه (اين دولت‌ها) مصمم‌اند اِعمال كامل حقوق اساسى و آزادى هاى اساسى توسط زنان، در شرايطى برابر، تضمين شود و تدابير مؤثرى براى جلوگيرى از نقض اين حقوق و آزادى ها اتخاذ كنند،
پذيرفته‌اند كه:
مادهً نخست
هر دولت معاهد اين پروتكل ("دولت معاهد") صلاحيت كميتۀ رفع تبعيض نسبت به زنان ("كميته") را در پذيرفتن و بررسى شكاياتى كه مشمول اجرای مادهً ۲ مى باشند، به رسميت مى شناسد.
مادۀ ۲
شكاياتى مى توانند از طرف اشخاص، گروه‌هايى از اشخاص يا به نام اشخاص يا گروه‌هايى از اشخاص مربوط به حوزۀ قضايى يك دولت معاهد ارائه شوند كه مدعى اند كه توسط اين دولت معاهد، قربانى نقض يكى از حقوق مذكور در كنوانسيون شده‌اند. شكواييه به نام اشخاص يا گروه‌هايى از اشخاص فقط با رضايت آن‌ها مى تواند ارائه شود، مگر اينكه نويسنده (شكايت) بتواند ثابت كند كه بدون چنين رضا يتى، به نام آن‌ها عمل مى كند.
مادۀ ۳
شكايت‌ها بايد به صورت كتبى ارائه شوند و نمى توانند (به امضاى) ناشناس باشند. شكايات مربوط به يك دولت معاهد كنوانسيون كه معاهد پروتكل حاضر نيست ، توسط كميته پذيرفته نمى شود.
مادۀ ۴
۱- هيچ شكايتى بدون اينكه توسط كميته وارسى شده باشد كه همهً دادرسى هاى داخلى بدون نتيجه مانده، مورد بررسى قرار نمى گيرد، مگر اينكه روال دادرسى از مهلت معقول در گذرد يا اينكه احقاق [حق] متقاضى از اين طريق نامحتمل شود.
۲- كميته اعلام مى دارد، شكايتى غيرقابل وصول است كه:
الف) مربوط به امرى است كه قبلاً بررسى شده يا هنوز موضوع بررسى در چارچوب جريان تحقيق ديگرى هست و یا بوده و يا در حوزهً مقررات بين‌المللى است.
ب) با مفاد كنوانسيون ارتباطى ندارد.
ج) آشكارا بى اساس يا بدون ادلهً كافى است.
د) ارائه‌ً چنين شكاياتى سوء استفاده از حقوق باشد.
ه) به موارد پيش از تاريخ به اجرا درآمدن اين پروتكل در مورد دولت‌هاى معاهد باز‌گردد، مگر اينكه اين موارد پس از اين تاريخ ادامه يافته باشد.
مادۀ ۵
۱- كميته پس از وصول شكايت، و پيش از تصميم گيرى در محتواى آن، هر زمان مى تواند درخواستى اضطرارى تسلیم دولت معاهد مربوطه کند، تا تدابير حفاظتى لازم براى احتراز از وارد آمدن خسارت غيرقابل جبران به قربانيان نقض احتمالى (حقوق) اتخاذ کند.
۲- كميته در تصميم خود در بارهً قابل وصول بودن يا محتواى شكايت، طبق اختیاری که بند ۱ این ماده به او می دهد، از پيش داورى نمى كند.
مادۀ ۶
۱- كميته، شكاياتى را كه به موجب اين پروتكل به او ارائه شده، به شرطى كه [شخص] ذينفع يا [اشخاص] ذينفع از علنی شدن هويت شان نزد دولت معاهد رضايت داشته باشند، به طور محرمانه به نظر دولت معاهد ذينفع مى رساند، مگر اينكه آن را يكسره بدون ارجاع به دولت معاهد ذینفع، غيرقابل وصول تشخيص دهد.
۲- دولت معاهد ذينفع، ظرف شش ماه، با ذکر تدابیر اصلاحی که بسته به مورد اتخاذ کرده است و توضيحات يا تصریحات شامل دقايق موردى را كه موضوع شكواييه است، كتباً به كميته ارائه مى كند.
مادۀ ۷
۱- كميته با بررسى شكاياتى كه طبق پروتكل حاضر وصول مى كند، تمامى اطلاعاتى را كه به وسيلهً اشخاص يا گروه‌هايى از اشخاص يا به نام آن‌ها توسط دولت معاهد ذينفع به ايشان داده شده، مورد توجه قرار مى دهد، ضمن قبول اينكه اين اطلاعات بايد به طرف‌هاى مربوطه انتقال داده شوند.
۲- كميته شكاياتى را كه به موجب اين پروتكل به او ارجاع شده، در پشت درهاى بسته، بررسى مى كند.
۳- كميته پس از بررسى يك شكايت، ملاحظات خود را در آن باره، احتمالاً همراه با توصيه‌هاى خود، به طرف‌هاى مربوطه مى دهد.
۴- دولت معاهد، ملاحظات و توصيه‌هاى احتمالى كميته را به طور كامل بررسى مى كند و ظرف شش ماه، با ارائه يك پاسخ كتبى به كميته، او را از كليۀ اقداماتى كه با توجه به ملاحظات و توصيه‌ها انجام داده، مطلع مى نمايد.
۵- كميته مىتواند از دولت معاهد دعوت كند كه از تدابيرى كه در پاسخ به ملاحظات و توصيه‌هاى احتمالى او اتخاذ كرده و نيز، در صورت تشخيص كميته، در گزارش‌هاى بعدى كه دولت معاهد، طبق مادۀ ۱۸ كنوانسيون، موظف به ارائه به اوست، اطلاعات گسترده‌ترى در اختيار كميته بگذارد.
مادۀ ۸
۱- اگر كميته با استفاده از اطلاعات معتبرى، مطلع شود كه دولت معاهد شديداً يا به طور سيستماتيك حقوق مذكور در كنوانسيون را نقض مى كند، اين دولت را به مذاكره در بارۀ مواردى كه به او گزارش شده دعوت مى كند و ملاحظات خود را ارائه مى دهد.
۲- كميته مى تواند بر اساس ملاحظاتى كه احتمالاً توسط دولت معاهد ذينفع عنوان شده و نيز هر اطلاع قابل اعتماد ديگرى كه دارد، يك يا چند تن از اعضاى خود را به انجام تحقيقات و ارائۀ گزارش نتايج آن، بدون تأخير، بگمارد. اين تحقيقات، زمانى كه لازم شد و با موافقت دولت معاهد، مى تواند شامل ديدارهايى در قلمروى اين دولت شود.
۳- كميته، پس از مطالعۀ نتايج تحقيق، آن را در صورت مقتضى، همراه با ملاحظات و توصيه‌ها به دولت معاهد تسليم مى كند.
۴- دولت معاهد، پس از اطلاع از نتايج تحقيق و ملاحظات و توصيه‌هاى كميته، ملاحظات خود را ظرف شش ماه به کمیته تسلیم مى کند.
۵- تحقيقات محرمانه است و در تمامى مراحل نياز به همكارى دولت معاهد دارد.
مادهً ۹
۱- كميته مى تواند از دولت معاهد ذينفع دعوت كند تا در گزارشى كه طبق مادۀ ۱۸ كنوانسيون، موظف به ارائه آن است، در بارهً تدابيرى كه در پى تحقيقات انجام شده طبق مادهً ۸ پروتكل حاضر اتخاذ كرده‌است، توضيحاتى عرضه كند.
۲- كميته مى تواند پس از پايان مهلت شش ماهه مذكور در بند ۴ مادهً ۸، در صورت مقتضى، دولت معاهد ذينفع را دعوت به ارائه‌ً اطلاعات در بارهً تدابيرى كند كه در پى چنين تحقيقاتى اتخاذ كرده‌است.
مادهً ۱۰
۱- كليهً دولت‌هاى معاهد مى توانند، زمانى كه پروتكل حاضر را امضا يا تصويب مى كنند يا به آن مى پيوندند، اعلام كنند كه صلاحيتى را كه مواد ۸ و ۹ به كميته مى دهند، به رسميت نمى شناسند.
۲- كليهً دولت‌هاى معاهد كه مفاد مذکور در بند ۱ اين ماده را عنوان كرده‌اند، مى توانند در هر زمان اظهارات خود را از طريق اخطاريه‌اى خطاب به دبير كل، پس بگيرند.
مادهً ۱۱
دولت معاهد، كليه ً اقدامات لازم را به كار مى برد تا اشخاصى كه در حوزه ً قضايى او با كميته مكاتبه مى كنند، مورد بد‌رفتارى و ارعاب قرار نگيرند.
مادهً ۱۲
كميته در گزارش سالانه‌اى كه طبق ماده‌ى ۲۱ كنوانسيون تنظيم مى كند، خلاصۀ فعاليت‌هايى را كه به عنوان پروتكل حاضر انجام داده‌است، متذكر مى شود.
مادهً ۱۳
كليهً دولت‌هاى معاهد متعهد مى شوند كه كنوانسيون را به نحو وسيعى بشناسانند و منتشر كنند، نيز پروتكل حاضر و دسترسى به اطلاعات مربوط به ملاحظات و توصيه هاى كميته را، به ويژه مواردى را كه به اين دولت معاهد مربوط مى شود، تسهيل نمايند.
مادهً ۱۴
كميته، مقررات داخلى خود را متوقف كرده و به وظايفى عمل مى كند كه پروتكل حاضر، طبق اين مقررات، به او محول مى كند.
مادهً ۱۵
۱- پروتكل حاضر براى امضاى كليه ً دولت‌هايى كه كنوانسيون را امضا كرده، تصويب نموده يا به آن پيوسته‌اند، مفتوح است.
۲- پروتكل حاضر، به تصويب كليه ً دولت‌هايى می رسد كه كنوانسيون را تصويب كرده يا بدان پيوسته‌اند. اسناد براى تصويب نزد دبير كل سازمان ملل متحد گذاشته خواهد شد.
۳- پروتكل حاضر براى پيوستن كليهً دولت‌هايى كه كنوانسيون را تصويب كرده‌اند يا به آن پيوسته‌اند، مفتوح است.
۴- پيوستن از طريق تسليم سند پيوستگى نزد دبير كل سازمان ملل متحد انجام مى شود.
مادهً ۱۶
۱- پروتكل حاضر سه ماه پس از تاريخ تسليم دهمين سند تصويب يا پيوستن، لازم‌الاجرا مى شود.
۲- لازم‌الاجرا شدن اين پروتكل براى هر دولتى كه پروتكل حاضر را تصويب مى كند يا پس از لازم‌الاجرا شدن، به آن مى پيوندد، سه ماه پس از تاريخ تسليم سند تصويب يا پيوستن از طرف اين دولت آغاز مى شود.
مادهً ۱۷
اين پروتكل هيچ قيد و شرطى را نمى پذيرد.
مادهً ۱۸
۱- كليهً دولت‌هاى معاهد مى توانند پيشنهاد اصلاحى در مورد اين پروتكل تسليم دبير‌كل سازمان ملل متحد كنند. دبير‌كل، پيشنهاد را به دولت‌هاى معاهد منتقل كرده و از ايشان مى خواهد اگر چنانچه با فراخواندن يك كنفرانس دولت‌هاى معاهد براى بررسى و به رأى گذاشتن پيشنهاد موافقت دارند، به او اطلاع دهند. اگر حد‌اقل يك سوم دولت‌هاى معاهد با چنين كنفرانسى اعلام موافقت كردند، دبير كل، كنفرانس را زير نظر سازمان ملل متحد فرا‌مى خواند. اصلاحاتى كه توسط اكثريت دولت‌هاى معاهد حاضر و رأى دهنده در كنفرانس تصويب شد، براى تأييد به مجمع عمومى ملل متحد ارائه مى شود.
۲- تبصره‌هاى اصلاحى، زمانى لازم‌الاجرامی شوند كه توسط مجمع عمومى ملل متحد تصويب شده و توسط دو سوم دولت‌هاى معاهد پروتكل حاضر، طبق روال پيش‌بينى شده در قانون اساسى هر يك، پذيرفته شده باشد.
۳- زمانى كه تبصره‌هاى اصلاحى لازم‌الاجرا مى شوند، براى دولت‌هاى معاهدى كه آن‌ها را پذيرفته‌اند، و براى ساير دولت‌هايى كه پاى‌بند مفاد اين پروتكل و ديگر تبصره‌هاى اصلاحى اند كه قبلاً پذيرفته‌اند، الزام‌آور خواهند شد.
مادهً ۱۹
۱- هر دولت معاهد، همواره مى تواند پروتكل حاضر را با اخطارى كتبى خطاب به دبير كل سازمان ملل متحد فسخ كند. اعلام فسخ شش ماه پس از اعلام وصول اخطاريه به دبير كل نافذ مى شود.
۲- لازم‌الاجرايى مفاد پروتكل حاضر در مورد تمامى ابلاغيه‌هاى ارائه شده، طبق مادهً ۲ يا كليهً تحقيقاتى كه طبق مادهً ۸ ، قبل از نافذ شدن اعلام فسخ آغاز شده‌اند، ادامه مى يابد.
مادهً ۲۰
دبير كل سازمان ملل متحد [موارد زير را] به اطلاع كليهً دولت‌ها مى رساند:
الف) امضاها، تصويب‌ها و عضويت‌ها؛
ب) تاريخ لازم‌الاجرا شدن پروتكل حاضر و هر تبصرهً اصلاحى كه طبق مادهً ۱۸ تصويب مى شود؛
ج) موارد فسخ طبق مادهً ۱۹
مادهً ۲۱
۱- پروتكل حاضر، كه متن‌هاى انگليسى، عربى، چينى، اسپانيايى، فرانسوى و روسى آن، اعتبار يكسان دارند، به آرشيو سازمان ملل متحد سپرده مى شود.
۲- دبير كل سازمان ملل متحد، يك نسخه‌ً گواهى شدهً مطابق اين پروتكل را به كليهً دولت‌هاى مذکور در مادهً ۲۵ كنوانسيون تسليم مى كند.