بنیاد عبدالرحمن برومند

برای حقوق بشر در ایران

https://www.iranrights.org
امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر در ایران
یک سرگذشت

محمد خالدی

درباره

ملیت: ايران
مذهب: احتمال قوی اسلام

مورد

تاریخ کشته‌شدن: ۲۷ آبان ۱۳۹۸
محل: ماهشهر، استان خوزستان، ايران
نحوه کشته‌شدن: شلیک خودسرانه
اتهامات: اتهام نامعلوم

ملاحظات

بر اساس اطلاعات موجود آقای محمد خالدی در جریان اعتراضات به گرانی بنزین که از روز جمعه ۲۴ آبان ۱۳۹۸ در تعداد زیادی از شهرهای ایران آغاز شد، کشته شد. بنیاد عبدالرحمن برومند بر اساس شواهد موجود باور دارد که آقای خالدی توسط ماموران جمهوری اسلامی ایران به صورت خودسرانه به قتل رسیده است. با توجه به تعهد بنیاد برومند به مستند کردن حقیقت، پژوهشگران این بنیاد برای دستیابی به اطلاعات قابل استناد، ارزیابی اطلاعات به دست‌ ‌آمده و مشخص کردن جزییات بیشتری از حادثه اتفاق افتاده، همچنان به تحقیقات خود برای تکمیل این پرونده ادامه می‌دهند. اگر شما اطلاعات ویژه‌ای از آقای خالدی دارید یا شاهد اتفاقی که در منطقه کشته شدن او افتاده است بوده‌اید، با پر کردن این فرم یا تماس مستقیم از طریق ایمیل، تلفن یا شبکه‌های اجتماعی بنیاد برومند، ما را در دانستن حقیقت و تکمیل این پرونده یاری کنید. 

پیش‌زمینه

درست قبل از نیمه شب ۲۳ آبان ماه ۱۳۹۸، دولت ایران افزایش شدید قیمت بنزین (۵۰ % برای بنزین سهمیه‌ای و ۲۰۰% برای بنزین آزاد) را اعلام داشت. متعاقب این اعلامیه دولت، اعتراضات سراسری در کشور در روز ۲۴ آبان ماه آغاز شد. بر اساس گزارشات و ویدیوهای موجود، معترضان به طور مسالمت‌آمیز در روزهای ۲۴ و ۲۵ آبان در مکان‌های عمومی گرد‌هم آمدند و با مسدود کردن برخی از جاده‌ها، ترافیک شدیدی ایجاد کردند. تظاهرکنندگان همزمان شعارهای ضد دولتی سر می‌دادند. معترضان در اقصا نقاط کشور از هموطنان خود می‌خواستند خودروهای خود را خاموش کرده و شعارهای ضدحکومتی* سر دهند. طبق گزارشات، تا پایان روز ۲۵ آبان، بانک‌ها در برخی مناطق به آتش کشیده شده بود و در برخی ویدیوها نیز صدای تیراندازی به گوش می‌رسید. از همان شب، دولت ایران اینترنت را در سراسر کشور به مدت دست کم ده روز قطع کرد. عدم دسترسی مردم به اطلاعات، توانایی معترضان در سازماندهی اعتراضات و خبررسانی در خصوص برخورد بی‌رحمانه حکومت با تظاهرکنندگان را به شدت تضعیف کرد.**

واکنش مقامات ایران به معترضان، سریع، بی تناسب، افراطی، و مرگبار بود. در همان روزهای آغازین، یعنی تا پایان روز ۲۵ آبان، سران جمهوری اسلامی در بیانات خود انگشت اتهام را به سوی ملت نشانه رفته و نشان دادند هیچ گونه ابراز مخالفت و شکایتی را از جانب مردم بر نمی‌تابند. تظاهرکنندگان به «شرارت» و «ارتباط با نیروهای خارج از کشور» متهم شدند و به آنان اخطار شد که در صورت وارد آوردن خسارت به اموال عمومی، مجازات سختی در انتظارشان است. خبر نخستین کشته در روز ۲۴ آبان گزارش شد. در روز دوم تظاهرات، در ادامه تیراندازی نیروهای انتظامی و امنیتی به روی مردم در چندین شهر کشور، تعداد تلفات افزایش یافت. در ویدیوهایی که از ایران ارسال شده، نیروهای انتظامی و امنیتی را می‌توان در حال شلیک سلاح گرم به سوی تظاهرکنندگان مشاهده کرد در شرایطی که به نظر نمی‌رسد خطر جانی متوجه‌شان باشد. نیروهای لباس شخصی نیز در حال ضرب و شتم و دستگیری ملت دیده می‌شوند. در برخی موارد، تظاهرکنندگان جاده‌ها را مسدود و یا در مقابل کلانتری‌ها و ساختمان‌های دولتی تجمع کردند، و یا نیروهای انتظامی و امنیتی را با پرتاب سنگ دور ساختند.در چندین استان، بانک‌ها و دیگر ساختمان‌های عمومی به ظاهر توسط معترضان خشمگین به آتش کشیده شد و نیروهای انتظامی نیز در برخی از ویدیوها در حال خسارت زدن به اموال عمومی دیده می‌شوند. تظاهرات که به ده‌ها شهر (۱۲۰)، جاده، و مکان‌های خارج از مناطق شهری گسترش یافته بود، ظرف چند روز سرکوب شد.

تا زمان نگارش متن حاضر، شمار دقیق تلفات مشخص نیست. در اکثر موارد، ماموران، معترضانی را که کشته و زخمی شده بودند با خود بردند. این مقامات در تلاش برای پنهان ساختن حقیقت، از خانواده‌های جان باخته‌گان تعهد گرفتند که در ازای استرداد اجساد عزیزانشان، سکوت اختیار کنند و برخی را مجبور کردند اجساد را در سیاهی شب و تحت کنترل ماموران امنیتی به خاک بسپارند. از برخی دیگر نیز درخواست پرداخت وجوه مختلف کردند. در روز ۱۱ آذر ماه ۱۳۹۸، سازمان عفو بین‌الملل تعداد کشته‌شدگان را دست‌کم ۲۰۸ تن اعلام کرد. بسیاری از تظاهرکنندگان از ناحیه سر هدف گلوله قرار گرفته بودند. صدها تن دیگر زخمی شدند و از سرنوشت تعداد بسیاری هم خبری در دست نیست. دولت ایران کشته شدن پنج عضو نیروهای انتظامی و امنیتی را تایید کرد. طبق اظهارات یکی از نمایندگان مجلس، دست‌کم ۷۰۰۰ نفر در حین اعتراضات و پس از آن، دستگیر شدند. فقدان شفافیت در خصوص دستگیری‌ها و گزارشات رسمی در باره «اعترافات» بازداشت‌شدگان متعاقب اعتراضات که طی آن خود را مقصر قلمداد می‌کردند، و نیز گزارشات رسیده در خصوص زندان‌ها و بازداشتگاه‌هایی که بسیار بیش از ظرفیتشان زندانی پذیرفته بودند، نگرانی‌های جدی‌ای درباره امنیت بازداشت‌شدگان ایجاد کرد. 

در ۲۵ آبان ماه ۱۳۹۸، تظاهرات به شهرستان ماهشهر – منطقه‌ای ساحلی و عرب‌نشین در جنوب شرقی ایران که با نیزار‌ها و زیستگاه‌های بومی کوچک‌تر احاطه شده – واقع در استان خوزستان، رسید. تظاهرکنندگان، جاده‌هایی را که به شهر و بندرهای نزدیک و مهم اقتصادی ختم می‌شد، مسدود کردند. (۱) اما طی دو روز نخست اعتراضات، خسارتی به بانک‌ها و دیگر اموال عمومی وارد نیامد، درگیری‌ای هم با نیروهای دولتی (که طبق گزارشات واصله، از نیروی انتظامی محلی تشکیل می‌شد) گزارش نشد. (۲)

در روز ۲۷ آبان ماه ۱۳۹۸، یگان ویژه سپاه پاسداران با استفاده از سلاح‌های مرگبار به معترضان هجوم آورد.(۳) تا زمان نگارش این نوشته، هنوز جزئیات این واقعه به لحاظ حضور سنگین نیروهای امنیتی در محل و نیز قطعی اینترنت که در بیشتر مناطق کشور به طول انجامیده، نامشخص است. اگرچه داشتن اسلحه و استفاده از آن در برخی مراسم در منطقه، امری متداول است، مسئولان دولتی گفته‌اند تعدادی از تظاهرکنندگان از ۲۷ آبان مسلح بوده‌اند.

بر اساس گزارشات موثق، نیروهای امنیتی در وهله اول از مهمات غیرمهلک استفاده کردند و این باعث شد تظاهرکنندگان به نیزارهای اطراف فرار کنند. نیروهای امنیتی به تعقیب آنان پرداخته، تظاهرکنندگان را محاصره کردند و با شلیک گلوله‌های مهلک، چندین تن را کشته و مجروح ساختند و سپس برخی دیگر را دستگیر کردند. برخی از دیگر معترضان به مناطق شهری فرار کردند. تیراندازی در آنجا نیز از سوی دو طرف ادامه یافت تا این که تظاهرکنندگان که از سوی نیروهای انتظامی و امنیتی تعقیب می‌شدند، مجدداً به نیزارها پناه بردند و در آنجا نیز هدف گلوله‌های این نیروها قرار گرفتند که منجر به کشته و زخمی‌های بیشتری شد (تا این مقطع، ۳۰ کشته شناسایی شده‌اند).(۴) طبق اظهارات یک منبع رسمی، در جریان این وقایع، یک افسر نیروهای انتظامی و امنیتی نیز به وسیله گلوله کشته شده است.(۵)

-------------------------------------------

* شعارها شامل موارد زیر می‌شد: "همه خسته‌ایم"، "چه اشتباهی کردیم که انقلاب کردیم"، "رضا شاه، روحت شاد"، "مرگ بر دیکتاتور"، ”حقمونو می‌گیریم، ذلت نمی پذیریم"، "تا کی پول من، پول من و شمای ایرانی بره تو جیب غزه و لبنان"، " ما مردمیم نه اوباش، بنزین باید ارزون شه".
** دسترسی به اینترنت در اکثر استان‌ها (به جز خوزستان و سیستان و بلوچستان) تا حدودی برقرار شد اما شهروندان تا اواسط آذر ماه به اینترنت جهانی از طریق موبایل‌های خود دسترسی نداشتند. در طول این مدت، ارتباطات از طریق خدمات تلفنی و اینترنت ملی، که کنترل آن توسط حکومت آسان‌تر است، برقرار بود.
(۱) ایرنا، ۱۰ آذر ماه ۱۳۹۸، https://plus.irna.ir/news/83576489
(۲) مصاحبه بنیاد برومند با یک شاهد عینی وقایع ماهشهر، ۹ آذر ماه ۱۳۹۸
(۳) مصاحبه بنیاد برومند با کریم دحیمی، ۹ آذر ماه ۱۳۹۸؛ ایران وایر، ۱۱ آذر ماه ۱۳۹۸
(۴) مصاحبه بنیاد برومند با کریم دحیمی، ۹ آذر ماه ۱۳۹۸
(۵) پایگاه اطلاع رسانی شهدای ناجا، ۲ آذر ماه ۱۳۹۸، https://bit.ly/2YwVxbW

تصحیح و یا تکمیل کنید