گزارشی از پنجمین کنفرانس جهانی علیه مجازات اعدام در مادرید (۱۲ تا ۱۵ ژوئن ۲۰۱۳)
پنجمین کنفرانس جهانی علیه حکم اعدام با شرکت بیش از هزار نفر از فعالان ضد اعدام، نهادهای مدنی و حقوق بشری، هنرمندان، شخصیت های بین المللی و برخی از مقام‌های دولتی کشورهای مختلف، از ۱۲ تا ۱۵ ژوئن در مادرید اسپانیا برگزار شد. کنفرانس مادرید که از سوی سازمان بین المللی «با هم علیه اعدام» و «ائتلاف جهانی علیه اعدام» و با حمایت دولت‌های نروژ، اسپانیا، سوئیس و فرانسه برگزار شد، بیش از چهل میزگرد و کنفرانس را در بر می‌گرفت و در بخش‌های متنوع و گوناگونی تدارک دیده شده بود. طی ۳ روز صدها تن از فعالان ضد اعدام و نهادهای مرتبط مدنی و بین المللی به بحث و بررسی درباره مشکلات، موانع و راهکارهای مبارزه با مجازات اعدام پرداختند. اگر چه نماینده ای از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی از ایران در کنفرانس حضور نداشتند اما برخی از نهادهای مدنی و فعالان ایرانی حضور فعالی در این کنفرانس داشتند. از جمله می توان به حضور احمد شهید، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، بنیاد عبدالرحمن برومند، سازمان دفاع از حقوق بشر در ایران و تنی چند از روزنامه نگاران و هنرمندان ایرانی اشاره کرد. بنیاد برومند که یکی از زمینه‌های اصلی فعالیتش مبارزه علیه مجازات اعدام است، حضوری فعال در این کنفرانس داشت.
مراسم افتتاحیه کنفرانس
گزارش کوتاهی از پنجمین کنفرانس جهانی علیه مجازات اعدام را در ادامه بخوانید:
افتتاحیه کنفرانس
میزگرد افتتاحیه با حضور وزاری خارجه فرانسه و اسپانیا و معاون وزای خارجه نروژ و سوئیس بعنوان کشورهای حامی کنفرانس
مراسم افتتاحیه روز چهارشنبه ۱۲ ژوئن ساعت ۱۷ با پیام بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل و آبدو دیوف، دبیرکل سازمان بین المللی «ائتلاف جهانی علیه اعدام»، آغاز شد. در ادامه نمایندگان دولت‌های حامی کنفرانس در میزگردی به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. در این میزگرد وزرای امورخارجه دولت‌های فرانسه و اسپانیا و قائم مقام وزیر امورخارجه سوئیس و نروژ شرکت داشتند. وزیر خارجه فرانسه، لوران فابیوس، در سخنان خود اقدامات فعالان مدنی را که با به خطر انداختن جانشان علیه مجازات اعدام فعالیت می‌کنند ستود و کار آنان را ارزشمندتر از کار دولت‌ها دانست. وی همچنین اظهار داشت که حق زندگی که مجازات اعدام نقض آن است، حقی جهانشمول است و هیچ کشوری نمی تواند با تکیه بر ویژگی‌های فرهنگی یا دینی از چنین مجازاتی دفاع کند. نمایندگان فرانسه و نروژ تصریح کردند که در مخالفت افکار عمومی با مساله اعدام موضوع ظریفی وجود دارد که باید به آن توجه کرد، در هر دو کشور فرانسه و نروژ رهبران سیاسی علیرغم نظر افکار عمومی مجازات اعدام را لغو کردند. اما پس از دو سال افکار عمومی هم تغییر جهت داد و مدافع لغو اعدام شد.
میزگرد «راهکارهای سیاسی برای جلوگیری از موج اعدام ها در ایران»
این میزگرد روز پنجشنبه ۱۳ ژوئن از ساعت ۱۲ تا ١۴ در یکی از سالن‌های کنفرانس برگزار شد. احمد رأفت روزنامه نگار ایرانی ادارۀ میزگرد را به عهده داشت و احمد شهید گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر در ایران، رویا برومند مدیر اجرایی بنیاد برومند، محمود امیری مقدم مدیر سازمان حقوق بشر ایران و حسین رئیسی وکیل دادگستری در استان فارس، شرکت کنندگان در میزگرد بودند. نخست، متن پیام عمادالدین باقی فعال حقوق بشر در ایران و رئیس کانون دفاع از زندانیان، که نتوانسته بود برای شرکت در کنفرانس به مادرید سفر کند توسط محمد علی شیرزاد خوانده شد.
عمادالدین باقی در پیام خود تصریح کرده بود: «گمان می‌برم حل مسئله اعدام، کلید و مقدمه حل سایر مشکلات حقوق بشری است زیرا در حقوق بشر، جان مانند تنه درخت و بقیه حقوق مانند شاخه‌های آن هستند و نیز به دلیل اینکه هم مشکلات و ابهامات نظری در این زمینه را باید حل کند و هم مشکلات و ابهامات مذهبی را و هم یکی از منابع عمده شارژ خشونت را زائل می‌کند.»
وی در پیام خود توصیه کرده بود: « در بعضی از کشورهای جهان مانند آمریکا، ژاپن، مالزی، ایران، چین، عربستان،عراق، افغانستان و… هنوز حکم اعدام اجرا می‌شود اما در برخی از آن‌ها آمار اعدام سرسام آور و وحشتناک است. لذا باید مبارزه با اعدام در دو سطح تعریف شود. یکی مبارزه با اعدام به‌طور کلی که شامل آمریکا و ژاپن و مالزی و غیره هم می‌شود و دیگری اینکه اعدام‌ها از حدی که بگذرد دیگر اعدام نیست، قتل عام است و باید در سازمان ملل به عنوان جنایت علیه بشریت شناخته شود زیرا از نظر حقوقی با برخی از ویژگی‌ها و تعاریف مربوط به ماده هفت اسا‌سنامه دیوان کیفری بین‌المللی منطبق می‌شود به ویژه هنگامی که دربرگیرنده مواردی غیر از جرایم سنگین مانند قتل باشد و استمرار آن شائبه کشتار سازمان یافته یا دولتی را بیابد و قصد القای وحشت در آن تصریح شود و تشریفات دادرسی مخدوش و فاقد همه احتیاط های لازم باشد.»
احمد شهید در غرفه بنیاد برومند
دکتراحمد شهید در سخنان خود به قوانین ایران، آیین دادرسی، شکنجه در دوران بازداشت، اعتراف اجباری و دسترسی نداشتن به وکیل اشاره کرد و یادآور شد که جرایمی در ایران مجازات اعدام دارند که از نظر مقررات بین المللی جرایم جدی به حساب نمی آیند مانند «محاربه » و «فساد فی الارض» که متاسفانه در قانون جدید اینگونه جرایم که مجازاتشان اعدام است بیشتر هم شده اند. وی ابراز نگرانی کرد که در قانون مجازات جدید جرمی مثل «نشر اکاذیب و یا فساد اقتصادی» نیز می تواند تحت شرایطی مجازات اعدام داشته باشد. احمد شهید همچنین از روش های اجرای حکم اعدام در ایران هم ابراز نگرانی کرد، روش‌هایی مانند اتاق گاز و یا سنگسار که زجر زیادی را به فرد اعدام شونده وارد می سازند.
رویا برومند، مدیر اجرایی بنیاد برومند
دکتر رویا برومند، مدیر اجرایی بنیاد برومند در سخنان خود در این میزگرد به معرفی پروژه «امید، یادبودی در دفاع از حقوق بشر» به عنوان پروژه ای مرتبط با اعدام در ایران پرداخت. او گفت: « فکر این پروژه از انقلاب ایران نشات می گیرد. انقلاب ایران در جهت گذار به دموکراسی و حقوق بشر نبود. یکی از دلایل آن این بود که مردم عادی با حقوق بشر آشنایی چندانی نداشتند و رهبری تندرو اعتقادی به دموکراسی و حقوق بشر نداشت. لذا محیطی فراهم نشد که راه ترویج حقوق بشر را هموار کند. به عکس، دادگاه‌های انقلاب بدون قانون مدون و مکتوب و با عجله برپا شدند که با نقض مستمر حقوق متهمان دست به کار اعدام‌های خودسرانه و شتابزده شدند. تعداد کسانی که در دادگاه‌های انقلاب و عمومی اعدام شده اند روشن نیست اما شکی نیست که ده ها هزار نفر طی این سال‌ها اعدام شده اند و هنوز نیز صدها نفر سالیانه اعدام می شوند. تعداد عناوین مجرمانه که مجازات اعدام در پی دارد، نزدیک به ۹۰ مورد است که در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار زیاد است.»
رویا برومند به تفصیل از فعالیت‌های بنیاد در پروژه امید سخن گفت: « ما بر آیین دادرسی عادلانه تاکید داریم چرا که یکی از مهمترین مسایل و مشکلات در سیستم قضایی ایران است. به همین دلیل سازماندهی کار در «امید» اینگونه است که به هر قربانی صفحه‌ای اختصاص داده شده و در آن به موارد دادرسی و جزئیاتی از دادگاه و دفاع وحقوق نقض شده، بسته به اطلاعاتی که به دست می‌آوریم، اشاره می شود. در تمام صفحات امید در کنار سرگذشت افراد، موارد نقض حقوق بشرشان نیز آورده شده است. همچنین بستر حقوقی و شرایطی که منجر به چنین اتفاقاتی می شود مشخص شده است، چرا که ما امیدواریم از این طریق، توجه شهروندان و دوستان و همفکران قربانیان را به عدالت، دادرسی عادلانه و اهمیت حقوق بشر جلب کنیم. این قربانیان به احزاب و گروه‌های سیاسی گوناگونی گرایش داشته‌اند؛ و اگر ما معتقد به جهانشمولی حقوق بشر باشیم، نمی توانیم بین کسانی که اعدام شده اند تفاوتی بگذاریم. تا کنون نزدیک به بیست هزار پرونده در بانک داده‌های بنیاد ضبط کرده‌ایم و هزاران مورد دیگر در انتظار ورود به مخزن داده‌ها هستند. از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ تعداد ۴۰۹۲ گزارش اعدام جمع آوری کرده ایم که البته این اعداد خیلی دقیق نیستند اما یک روند کلی را نشان می دهند.» رویا برومند اضافه کرد اگرچه ارقام اعدام‌ها اهمیت دارند اما به نظر ما در مبارزه با مجازات اعدام اعداد چیزی جز یک خبر نیستند. ما به شرح جزئیات هر مورد نیز نیاز داریم تا توجه خواننده را به اهمیت روند بازجویی و محاکمه‌ای که به صدور و سپس اجرای حکم اعدام می‌انجامد جلب کنیم. و در این چشم انداز وکلای مدافع با انتشار جزئیات روند دادرسی موکلینشان نقش بسیار مهمی ایفا می کنند. رویا برومند در این رابطه به نقش وکیل سکینه آشتیانی، هوتن کیان، اشاره کرد که افشای جزئیات پرونده مانع اعدام وی گشت. او بهای گزافی نیز برای دفاع صادقانه از موکلش پرداخت، چرا که نه تنها خود به زندان افتاد بلکه قربانی شکنجه های توان فرسا نیز شده است و امروز در وضعیتی بس نگران کننده به سر می برد. رویا برومند در ادامه علاوه بر نقش وکلا ، بر اهمیت نقش رسانه ها در زمینه انتشار جزئیات تأکید کرد.
در غرفه بنیاد عبدالرحمن برومند، پوسترهایی از سرگذشت جوانان اعدام شده در طول سه دهه گذشته به نمایش گذاشته شده بود. در این پوسترها اسامی صدها تن از جوانان و دانشجویان اعدام شده درج شده اند.
سرگذشت های جوانان و دانشجویان اعدام شده در ایران که در قالب پوسترهایی در غرفه بنیاد برومند در حاشیه کنفرانس به نمایش گذاشته شده بود، مورد توجه ویژه شرکت کنندگان در کنفرانس قرار گرفت.
بازدیدکنندگان از غرفه بنیاد برومند با اطلاع از سرگذششت هزاران دختر و پسر جوان اعدام شده توسط جمهوری اسلامی، به شدت متاثر شده بودند.
در پایان، رویا برومند یادآور شد که هدف «امید» این است که روایتی دیگر از تاریخ این کشور ارائه دهد و نگذارد که ثبت وقایع در انحصار حکومتی خودسر و خشن بماند:« ما نمی توانیم برآورد دقیقی از تاثیر کارمان در ایران داشته باشیم اما جواب مثبت مردم که از سال ۲۰۰۶ تا کنون سه هزار ایمیل یا فرم الکترونیکی، و اکثرا از ایران، برای ما فرستاده اند و واکنش ها و بحث‌هایی که پروژه ما برانگیخته است، بسیار امیدوارکننده است. «امید» اولین قدم برای جمع آوری منظم اطلاعات درباره همه کسانی است که کشته شده اند . گذار از دیکتاتوری در ایرن دیر یا زود اتفاق خواهد افتاد و ما امیدواریم که این یادبود و همچنین کتابخانه حقوق بشر که متون زیادی را در مورد عدالت و حقوق بشر و به ویژه مجازات اعدام در دسترس همگان گذاشته، بتواند توجه مردم را به مؤثر نبودن مجازات اعدام جلب کند تا دست کم، درباره آن بحث کنند و بیندیشند.»
دکترمحمود امیری مقدم مدیر سازمان حقوق بشر ایران نیز در این میزگرد با بیان اینکه فشارهای بین المللی برای توقف و یا کم کردن اعدام ها در ایران لااقل درباره پرونده های افراد عادی بسیار مهم و تاثیرگذار بوده است، به پرونده سکینه آشتیانی و لیلا اشاره کرد. وی با نمایش نموداری توضیح داد که اجرای اعدام ها در آستانه انتخابات و اندکی پس از آن در ایران معمولا متوقف می شود چرا که در این ایام توجه جهانی رسانه ای به ایران افزایش می یابد و جمهوری اسلامی ناگزیر از توقف اعدام ها می شود اما بلافاصله پس از انتخابات و با برطرف شده این توجه جهانی موج اعدام ها راه می افتد. امیری مقدم افزود: «ما نیازمند آنیم که این توجه و فشار بین المللی بصورت مستمر و در تمام طول سال به ایران وارد آید.»
حسین رئیسی وکیل دادگستری از استان فارس دیگر شرکت کننده در این میزگرد مشکلات آیین دادرسی درایران را در دو بخش محتوایی و شکلی برشمرد و ابراز نگرانی کرد که :« قانون مجازات اسلامی جدید چشم اندازی ایجاد خواهد کرد که من پیش بینی می کنم با رشد جمعیت جمعیت کیفری و رشد مجازات اعدام در جرایم غیرجدی مواجه خواهیم شد.»
سایر رویدادهای مرتبط با ایران:
دو میزگرد دیگر نیز با موضوع‌هایی مرتبط با ایران با حضور فعالان ایرانی برگزار شد. میزگردی با عنوان «اعدام کودکان» با حضور خانم «لیلا علی محمدی» وکیل دادگستری از ایران به موضوع اعدام پیش از سن قانونی پرداخت و میزگرد دیگری نیز با شرکت «تیمور الیاسی» از سازمان حقوق بشر کردستان به موضوع قاچاق مواد مخدر و مجازات اعدام پرداخت و سپس عملکرد ایران در اعدام های مرتبط با جرایم مواد مخدر به بحث گذاشته شد.
دو تن از هنرمندان ایرانی نیز جزو شرکت کنندگان در کنفرانس بودند. کیانوش رمضانی کاریکاتوریست مقیم پاریس و شیرین صالحی نقاش ساکن مادرید با ارائه آثار هنری خود در نمایشگاه های جانبی در کنفرانس شرکت کرده بودند. همچنین خانم «مارینا نعمت» شهروند کانادا و نویسنده کتاب «زندانی تهران» جزو شرکت کنندگان در مراسم افتتاحیه بود. مارینا نعمت در سال‌های اول پس از انقلاب دستگیر وبه اعدام محکوم شد اما حکم وی اجرا نشد.
مراسم پایانی:
دکتر شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل یکی از سخنرانان مراسم پایانی بود. شیرین عبادی در سخنرانی گفت: «ما در بین اعدام شدگان افراد خردسال زیر ۱۸ سال و فعالین سیاسی را داریم. همچنین ما انواع مجازات مرگ را داریم و اجرا هم می کنیم: سنگسار، دارزدن، تیرباران و به صلیب کشیدن. طبق گزارش رسیده به من ۳ ماه پیش یک زن سنگسار شد. بیشتر مجازات مرگ مربوط به مواد مخدر است. کسانی که اعدام می شوند از دادرسی عادلانه محروم هستند. دادرسی در اتاق های در بسته و بدون امکان دسترسی متهم به وکیل انجام می گیرد. دولت ادعا می کند که این کار برای مبارزه با مواد مخدر انجام می دهد اما متا سفانه در کشور من قاچاق مواد مخدر و اعتیاد روز به روز بیشتر می شود. مجازات مرگ راه حلی برای مجازات اعدام نیست.» وی با بیان اینکه مردم ایران با سیاست های حکومت ایران در زمینه هسته ای و سیاست خارجی و نقض حقوق بشر موافق نیستند از سوری های حاضر در کنفرانس به دلیل پشتیبانی جمهوری اسلامی از حکومت بشار اسد و دخالت در کشتار مردم سوریه عذرخواهی کرد.
در روز پایانی کنفرانس تظاهراتی در مرکز شهر مادرید برگزار شد که شرکت کنندگان در کنفرانس با حمل نمادین طناب دار و به همراه داشتن نشانه های ایست خواستار توقف مجازات اعدام شدند. این تظاهرات با همراهی گروه‌های موسیقی انجام شد.
در بیانیه پایانی کنفرانس، از اینکه هنوز ۹۳ کشور جهان مجازات اعدام را از قوانین خود حذف نکرده اند و از این تعداد هنوز ۵۳ کشور مجازات اعدام را اجرا می کنند و سالانه هزاران تن در کشورهای چین ، ایرانِ، عربستان سعودی، عراق و آمریکا به مرگ محکوم می شوند، ابراز تاسف شدید شده است.
میزگرد «راهکارهای سیاسی برای جلوگیری از موج اعدام ها در ایران»
